Rabbi Season : रब्बीसाठी गव्हाचे विविध वाण त्यांची वैशिष्टये, जाणून घ्या सविस्तर

Rabbi season update

डॉ.आदिनाथ ताकटे, डॉ. अविनाश गोसावी

राज्यांत गव्हाच्या जिरायत पेरणी ही १५ ऑक्टोबर ते ३१ ऑक्टोबर पर्यंत पूर्ण करावी.मर्यादित सिंचन उपलब्ध असल्यास २५ ऑक्टोबर ते ५ नोव्हेंबर पर्यंत दरम्यान करावी. बागायती वेळेवर पेरणी १ नोव्हेंबर ते १५ नोव्हेंबर पर्यंत ,तर बागायत उशिरात उशिरा १५ डिसेंबर पर्यंत पेरणीपूर्ण करावी. पेरणीकरिता जिरायत, मर्यादित सिंचन , बागायती वेळेवर तसेच बागायती उशिरा पेरणी करतांना योग्य त्या शिफारशीत वाणांची निवड करावी.

जिरायत पेरणीसाठी
पंचवटी (NIAW 15)
 प्रसारणाचे वर्ष -२००२
 जिरायतीत वेळेवर पेरणीसाठी शिफारसीत बन्सी वाण
 टपोरे, चमकदार व आकर्षक दाणे
 प्रथिने १२ %
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 शेवया, कुरडईव पास्ता/माकॅरोनीसाठी उत्तम
 पक्व होण्याचा कालावधी १०५ दिवस
 उत्पादनक्षमता १२ ते १५ क्विंटल /हेक्टरी

एम ए सी एस ४०२८ (MACS 4028)
 जिरायत पेरणी करिता शिफारशीत बन्सी वाण
 पक्व होण्याचा कालावधी १००-१०५ दिवस
 ताबेरा रोगास प्रतिकारक
 प्रथिने १४.७ टक्के,जस्त ४० पी पी.एम ,लोह ४६ पी पी.एम
 शेवया ,कुरड्या,पास्ता साठी उत्तम जात
 उत्पादन :जिरायत १८-२० क्विंटल /हेक्टरी

मर्यादित सिंचनासाठी
नेत्रावती (NIAW 1415)
 प्रसारणाचे वर्ष – २०१०
 जिरायतीत किंवा एका ओलिताखाली शिफारसीत सरबती वाण
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 प्रथिने १२ % पेक्षा जास्त
 चपातीसाठी उत्तम
 पक्व होण्याचा कालावधी: जिरायतीत १०५ दिवस व एका ओलिताखाली ११० दिवस
 उत्पादनक्षमता: जिरायती १८ ते २० क्विं./हे. एका ओलिताखाली २७ ते ३० क्विं./हे.

फुले सात्विक (NIAW 3170)
 बिस्कीट निर्मीती करिता सरबती वाण
 वेळेवर पेरणीसाठी,नियंत्रित पाण्यावर पेरणीसाठी शिफारस
 पिकाचा कालवधी ११५-१२० दिवस
 प्रथिने ११-१२%, जस्त ३०-३५ पीपीएम, लोह ३०-४० पीपीएम
 तांबेरा रोग प्रतिकारक
 उत्पादन ३५-४० क़्वि/हे ( एका ओलिताखाली)

फुले अनुपम (NIAW3624)
 गव्हाचा सरबती वाण, नियंत्रित पाण्यावर पेरणीसाठी शिफारस
 महाराष्ट्रात एका ओलिताखाली,वेळेवर पेरणीसाठी शिफारशीत
 चपातीसाठी उत्तम वाण,
 आकर्षक टपोरे दाणे,प्रथिने ११.४ %
 पाण्याचा ताण सहन करण्याची क्षमता
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 कालावधी १०५-११० दिवस
 उत्पादन- ३०-३५ क़्वि/हे (एका ओलिताखाली)

बागायती वेळेवर पेरणीसाठी
त्रंबक (NIAW 301)
 प्रसारणाचे वर्ष २००१
 महाराष्ट्रात वेळेवर बागायती पेरणीसाठी शिफारसीत सरबती वाण
 मध्यम टपोरे दाणे, प्रथिने १२% पेक्षा अधिक
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 चपातीसाठी उत्तम
 पक्व होण्याचा कालावधी ११५ दिवस
 उत्पादनक्षमता ४० ते ४५ क्विंटल/हेक्टरी

तपोवन (NIAW 917)
 प्रसारणाचे वर्ष -२००५
 बागायतीत वेळेवर शिफारसीत सरबती वाण
 मध्यम टपोरे दाणे
 प्रथिने १२.५ टक्क्या पेक्षा अधिक
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 चपातीसाठी उत्तम
 पक्व होण्याचा कालावधी ११५ दिवस
 उत्पादनक्षमता ४५ ते ५० क्विंटल/हेक्टरी

गोदावरी (NIDW295)
 प्रसारणाचे वर्ष -२००५
 बागायतीत वेळेवर पेरणीसाठी बक्षी वाण
 टपोरे, चमकदार व आकर्षक दाणे
 प्रथिने १२ %
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 शेवया मायक्रोनी ,कुरड्या व पास्ता यासाठी उत्तम यासाठी उत्तम,
 पक्व होण्याचा कालावधी ११०-११५ दिवस
 उत्पादनक्षमता ४५ ते ५० क्विंटल/हेक्टरी

फुले समाधान (NIAW 1994)
 प्रसारणाचे वर्ष -२०१४
 बागायती वेळेवर किंवा उशिरा पेरणीसाठी एकमेव शिफारशीत सरबती वाण
 तांबेरा रोगास प्रतिकारक
 प्रथिने १२ % पेक्षा जास्त
 चपातीसाठी उत्तम
 पक्व होण्याचा कालावधी : बागायतीत वेळेवर पेरणीखाली ११५ दिवस व उशिरा ११० दिवस
 उत्पादनक्षमता: बागायती वेळेवर ४५ ते ५० क्विंटल/हेक्टरी
बागायती उशिरा पेरणीखाली ४२ ते ४५ क्विंटल/हेक्टरी

बागायत उशिरा पेरणीसाठी
निफाड ३४ (NIAW 34)
 प्रसारणाचे वर्ष -१९९५
 बागायतीत उशिरा पेरणीसाठी शिफारसीत सरबती वाण
 मध्यम टपोरे दाणे
 प्रथिने १३ % पेक्षा अधिक
 तांबेरा रोगास,मावा किडीस प्रतिकारक
 चपातीसाठी उत्तम
 पक्व होण्याचा कालावधी १०० दिवस
 उत्पादनक्षमता ३५ ते ४० क्विंटल/हेक्टरी (उशिरा पेरणी खाली)

खपली वाण
डी डी के १०२५ ( DDK 1025)
 प्रसारण २००६
 बागायती वेळेवर पेरणी
 पक्वता कालावधी १०५-११० दिवस
 उत्कृष्ट दाणे, ब्रेड ,बेकरी उत्पादने ,पास्ता,मायक्रोनी,चपाती साठी उत्तम
 उत्पादन ४५-४६ क्विंटल/हेक्टरी

डी डी के १०२९ ( DDK 1029)
 प्रसारण २००७
 पक्वता कालावधी १०० -१०५ दिवस
 बागायती वेळेवर पेरणी
 रोग प्रतिकारक्षम, ,तापमानास सहनशील
 उत्कृष्ट दाणे
 उत्कृष्ट दाणे, ब्रेड ,बेकरी उत्पादने ,पास्ता,मायक्रोनी,चपाती साठी उत्तम
 उत्पादन ४५-४६ क्विंटल/हेक्टरी

एम ए सी एस २९७१ (MACS 2971)
 प्रसारण २००९
 बागायती वेळेवर पेरणी
 पक्वता कालावधी १०६ दिवस
 डी डी के १०२९ या वाणा पेक्षा सरस
 रोग प्रतिकारक्षम ,तांबेरा रोगास प्रतिकारक्षम
 खीर ,उपमा,पुरणपोळी व द्लीचा ई.पदार्थ बनविण्यास
 मधुमेही रुग्णांसाठी उपयोगी वाण
 सहज पचन क्षमतेसह चांगले गुणवत्ता गुणधर्म
 उत्पादन ५०-५२ क्विंटल/हेक्टरी

गहू लागवड तंत्रज्ञान
जमीन : • पाण्याचा चांगला निचरा होणारी,भारी जमिन योग्य
पूर्व मशागत : • २०-२५ से.मी. खोल नांगरट करावी. हेक्टरी २५ ते ३० बैलगाड्या चांगले कुजलेले शेणखत अथवा कंपोस्ट खत टाकावे. दोन वेळा कुळवणी करावी.

पेरणी कालावधी : • जिरायत गहू – १५ ऑक्टोबर ते ३१ ऑक्टोबर
• मर्यादित सिंचन -२५ ऑक्टोबर ते ५ नोव्हेंबर
• बागायती वेळेवर – १ ते १५ नोव्हेंबर
• बागायती उशिरा- १५ डिसेंबर पर्यंत
• पेरणी १५ नोव्हेंबर नंतर केल्यास प्रत्येक पंधरवड्यात हेक्टरी २.५ क्विंटल ऊत्पादन कमी येते.

पेरणी पद्धत
• पेरणी उथळ म्हणजे ५ ते ६ से.मी खोल करावी.पेरणी अंतर २० से.मी ठेवावे
• पेरणी उभी-आडवी अशी दोन्हीबाजूने न करता ती एकेरी करावी.
• जमिनीचा उतार लक्षात घेऊन गव्हासाठी २.५ ते ४ मीटर रुंदीचे व ७ ते २५ मीटर लांब आकाराचे सारे पाडावेत

हेक्टरी बियाणे :
• जिरायत पेरणीसाठी ७५ ते १०० किलो
• बागायती वेळेवर पेरणीसाठी १०० ते १२५ किलो
• बागायती उशिरा पेरणीसाठी १२५ ते १५० किलो

वाण :
• जिरायत :पंचवटी ,शरद,एम ए सी एस ४०२८
• मर्यादित सिंचन:नेत्रावती, फुले अनुपम ,फुले सात्विक ,एन आय ए डब्लू ११४९,एम ए सी एच ४०५८
• बागायती वेळेवर पेरणी:फुले समाधान,तपोवन, गोदावरी ,त्र्यंबक,एमएसीएस ६१२२
• बागायती उशिरा पेरणीसाठी फुले समाधान , एनआयएडब्लू ३४ या वाणाची पेरणी करावी.
बीजप्रक्रिया :
• पेरणीपूर्वी कॅप्टन किंवा थायरम या बुरशीनाशकाची ३ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे या प्रमाणात बीजप्रक्रिया करावी
• तसेच प्रति १० किलो बियाण्यास २५० ग्रॅम अॅझोटोबॅकटर व २५० ग्रॅम पीएसबी या जीवाणू संवर्धनाची बीजप्रक्रिया करावी.

खत व्यवस्थापन :
• जिरायत : ४० :२०:२० किलो/हेक्टरी नत्र : स्फुरद : पालाश
• मर्यादित सिंचन :८० :४० ४० किलो/हेक्टरी नत्र : स्फुरद : पालाश
• बागायत वेळेवर पेरणी : १२०: ६०: ४० किलो/हेक्टरी नत्र : स्फुरद : पालाश
• बागायत उशिरा पेरणी :९० :६०:४० किलो/हेक्टरी नत्र : स्फुरद : पालाश

आंतर मशागत :
• बागायत वेळेवर आणि उशिरा पेरलेल्या गव्हास तीन आठवड्यानी खुरपणी करावी.
• पीक कांडी अवस्थेत आले की मजुरांच्या सहाय्याने तणांचा बंदोबस्त करता येत नाही.पिकांची नासाडीच जास्त होण्याची शक्यता असते.अशा परिस्थितीत तण नियंत्रणासाठी तणनाशकाचा वापर करणे फायद्याचे ठरते.

पाणी व्यवस्थापन
• भारी जमिनीकरिता १८ दिवसांच्या अंतराने ६ पाण्याच्या पाळ्या द्याव्यात.
• मध्यम जमिनीसाठी १५ दिवसाच्या अंतराने ७ पाळ्या द्याव्यात.
• हलक्या जमिनीस १०-१२ दिवसाच्या अंतराने ८ ते १० पाळ्या द्याव्यात.
• परंतु पीक वाढीच्या महत्वाच्या अवस्थेत पाणी देणे फायदेशीर ठरते.
• जर एकच पाणी देण्याइतके उपलब्ध असेल,तर पेरणीनंतर ४० ते ४२ दिवसांनी गव्हास पाणी दयावे.
• दोन पाणी देण्याइतका पाणीसाठा उपलब्ध असेल तर पहिले पाणी पेरणीनंतर २० ते २२ दिवसांनी आणि दुसरे पाणी ६० ते ६५ दिवसांनी दयावे.
• तीन पाण्याच्या पाळ्या देणे शक्य असेल तर पहिले पाणी २० ते २२,दुसरे ४२ ते ४५ व तिसरे ६० ते ६५ दिवसांनी दयावे.
• अशा रीतीने सुधारित तंत्रज्ञानाचा वापर करून गव्हाचे ऊत्पादन घ्यावे.

फुले समाधान ( एन आय ए डब्लू १९९४)
 महाराष्ट्रात बागायती वेळेवर तसेच उशिरा पेरणीसाठी सरबती गव्हाचा वाण
 तांबेरा रोगास तसेच मावा किडीस देखील प्रतिकारक्षम.
 टपोरे व आकर्षक दाणे,
 प्रथिनांचे प्रमाण १२.५ ते १३.८ टक्के,
 चपातीची प्रत उत्कृष्ठ व प्रचलित वाणांपेक्षा सरस ,
 कालावधी :बागायतीत वेळेवर ११५ दिवस व बागायतीत उशिरा पेरणीखाली ११० दिवस
 उत्पादन बागायती वेळेवर ४५ ते ५० क्विं./हे. बागायती उशिरा पेरणीखाली ४२ ते ४५ क्विं./हे.

लेखक - डॉ.आदिनाथ ताकटे,मृद शास्रज्ञ एकात्मिक शेती पद्धती, महात्मा फुले कृषि विदयापीठ ,राहुरी
डॉ. अविनाश गोसावी, सहयोगी प्राध्यापक, मृद शास्रज्ञकृषि महाविद्यालय,पुणे