फळबागांमध्ये कंद पिकांचे आंतरपीक नियोजन आणि लागवड पद्धत

फळबागांमध्ये कंद पिकांचे आंतरपीक

फळबांगाचे क्षेत्र वाढावे यासाठी राज्य कृषी विभाग आग्रही आहे. सरकार विविध योजना आणत आहे. दरम्यान राज्यातील अनेक जिल्ह्यात फळबागा घेतल्या जात आहेत. फळबागा घेतली म्हणजे आर्थिक उत्पन्नाला वेळ असतो असे नाही. फळपिकांमध्ये आंतरपीक घेऊन आपण अधिकचा आर्थिक नफा मिळवू शकतो.

आंतरपीक म्हणून कंद पिकाची योग्य निवड तसेच कमी कालावधीच्या जातीची निवड करणे आवश्यक आहे. कंद पिकासाठी वेगळे खत व पाणी व्यवस्थापन करावे. त्यामुळे मुख्य पिकाची वाढ आणि उत्पादनावर विपरीत परिणाम होणार नाही. कोकणामध्ये आंबा, काजू, नारळ, सुपारीमध्ये आंतरपीक म्हणून काही कंदवर्गीय पिकांची लागवड फायदेशीर ठरू शकतात. राज्यातील अनेक भागात नवीन लागवड केलेल्या बागांमध्ये कंदपिकांचा समावेश आंतरपीक म्हणून करावा.

कंदपिकाची आंतरपीक म्हणून लागवड करताना मुख्य फळपिकांच्या कामांमध्ये अडथळा येणार नाही याची काळजी घ्यावी.
फळपिकामध्ये आंतरपीक म्हणून कंदपिकाची योग्य निवड तसेच कालावधीच्या जातीची निवड करणे आवश्यक आहे. मुख्य पिकाशी अन्नद्रव्य,पाणी, सूर्यप्रकाश इत्यादी मूलभूत गोष्टींशी मोठ्या प्रमाणात स्पर्धा होणार नाही याकडे लक्ष द्यावे.कंद पिकासाठी वेगळे खत व पाणी व्यवस्थापन केले पाहिजे. त्यामुळे मुख्य पिकाची वाढ आणि उत्पादनावर विपरीत परिणाम होणार नाही. आंतरपिकाची लागवड करताना मुख्य पिकाचे वय, लागवडीचे अंतर झाडाचा विस्तार,झाडाची ठेवण, मुळाचा विस्तार, मधल्या जागेतील सूर्यप्रकाशाची उपलब्धता, सिंचन सुविधा, जमिनीचा प्रकार, पिकाची कालवधी इत्यादी बाबींचा विचार करावा.

मुख्य फळपिकांमध्ये लागवडीच्या सुरुवातीच्या कालावधीत पुरेशा प्रमाणात जागा उपलब्ध असल्यामुळे कंद पिकांची सलग लागवडीप्रमाणे लागवड करण्यास हरकत नाही. मात्र जसजसे फलपिकाचे वय व विस्तार वाढेल तसतसे पीकनिहाय कंदपिकाची नेहमीच्या लागवड पद्धतीमध्ये योग्य ते बदल करुन घ्यावेत.

कोणत्या फळबागांमध्ये कोणत्या कंद पिकांचे घेणार आंतरपीक

आंबा - कणगर, घोरकंद, कारांदा, रताळी
काजू - कणगर, घोरकंद, करांदास रताळी
नारळ- सुरण, वडीचा अळू, अरारुट, घोरकंद, शेवरकंद, अळू,
सुपारी- वडीचा अळू, घोरकंद, सुरण

आंतरपीक सुधारित जात

सुरण - गजेंद्र
कणगर- कोकण कांचन, श्री लता
घोरकंद- कोकण घोरकंद, श्री कार्तिकी
करांदा - कोकण कालिका
रताळी - कोकण आश्विनी, कमल सुंदरी
वडीचा अळू- कोकण हरितपर्णी
शेवरकंद- श्री जया, श्री विजया.

आंतरपिकासाठी लागवड पद्धती

आंबा व काजूमध्ये कंदपिकांची लागवड करताना खरीप हंगामात बागेतील मधल्या जागेत कणगर, कारांदा, घोरकंद यासाठी ९० सें.मी. अंतरावर लागवड करावी. रताळी पिकासाठी ६० सेंमी अंतरावर सऱ्या करुन लागवड करावी.
अती पावसाच्या प्रदेशात कंद पिकांची लागवड जमिनीचा उतार लक्षात घेऊन करावी. रताळ्यासारख्या पिकामुळे जमिनीवर अच्छाजन तयार होऊन जमिनीची धूप कमी होते तसेच पाणी मृदा संधारणाचे काम होते.

नारळ बागेतील आंतरपीके

योग्य अंतर ठेवलेल्या बागेमध्ये सूर्यप्रकाशाची उपलब्धता आंतरपिकासाठी होऊ शकते. नारळाच्या बुंध्यापासून २ मीटर अंतर सोडून मधल्या जागेत आंतरपीके घ्यावीत. सुरणाची लागवड ६० सें.मी.बाय ६० सें. मी. अंतरावर तसेच शेवरकंदाची लागवड ९० सें. मी अंतरावर सऱ्या करुन करावी. वडीचा अळूसाठी नेहमीच्या ७५ सें मी. बाय ७५ सें. मी. अंतरापेक्षा जवळ लागवड करावी.
घोरकंद लागवड करताना २०० ते २५० ग्रॅम वजनाचे बेणे नारळ झाडाच्या सभोवती २ मीटर अंतरावर आळे करुन त्यांच्या वरंबावर लागवड करावी. घोरकंदाच्या वेली नारळाच्या सर्व बाजूंनी दोरीच्या साह्याने आधार देत चढवाव्यात. सुरण, आरारुट, भाजीचा अळू नारळ बागेमधल्या मोकळ्या निचऱ्याच्या जागेत खड्डे करुन लागवड करावी. यानंतर या खड्ड्यात मातीची भर द्यावी.

सुपारी बागेत आंतरपीक

झाडाच्या मधल्या उपलब्ध जागेत सुरण, आरारुट वडीचा अळू या पिकाची लागवड करता येते. तर घोरकंदाच्या वेली सुपारीवर चौकट करुन त्यावर चढविता येणे शक्य आहे.