सुधारित काकडीची लागवड: जाणून घ्या, पेरणीचा योग्य मार्ग आणि उत्पादन कालावधीत कोणती खबरदारी घ्यावी?

वेलीवर्गीय पिकांमध्ये काकडीला स्वत: चे महत्त्वपूर्ण स्थान आहे. काकडी ही देशभर तयार होते.  उन्हाळ्यात काकडीला बाजारात मोठी मागणी आहे.  हे प्रामुख्याने अन्नासह कोशिंबीर (सलाद ) म्हणून कच्चे खाल्ले जाते.  हे उष्णतेपासून शीतलता प्रदान करते आणि आपल्या शरीरात पाण्याची कमतरता देखील पूर्ण करते.  म्हणूनच, उन्हाळ्यात त्याचे सेवन करणे खूप फायदेशीर असल्याचे म्हटले जाते.  उन्हाळ्यात काकडीची बाजारपेठेतील मागणी लक्षात घेता जायद हंगामात म्हणजे उन्हाळ्यात त्याची लागवड केल्यास चांगला नफा मिळवता येतो.  चला काकडीच्या लागवडीच्या प्रगत तंत्रज्ञानाबद्दल जाणून घ्या जेणेकरून शेतकरी बांधवाना अधिक उत्पादन मिळू शकेल.

काकडीमध्ये पौष्टिक गुणधर्म आढळतात:

काकडीचे शास्त्रीय नाव कुकुमिस स्टीव्ह आहे.  हा वेलीसारखा लटकणारा वनस्पती आहे.  या वनस्पतीचे  आकार मोठा  आहे, पाने केसाळ व  त्रिकोणी आकारात असून त्याची फुले पिवळ्या रंगाची असतात.  काकडीमध्ये 96 टक्के पाणी असते, जे उन्हाळ्यात चांगले असते.  काकडी हा एमबी (मॉलीब्डेनम) आणि जीवनसत्त्वे चा चांगला स्रोत आहे.  काकडीचा उपयोग त्वचा, मूत्रपिंड आणि हृदयाच्या समस्येवर उपचार करण्यासाठी आणि एक क्षारीय पदार्थ म्हणून केला जातो.

काकडीच्या जाती:

शीतल वाण - ही जात डोंगर उताराच्‍या हलक्‍या आणि जास्‍त पावसाच्‍या प्रदेशात चांगली वाढते. बी पेरणीपासून 45 दिवसांनी फळे चालू होतात. फळे रंगांनी हिरवी व मध्‍यम रंगाची असतात कोवळया फळांचे वजन 200 ते 250 ग्रॅम असते हेक्‍टरी उत्‍पादन 30 ते 35 टन मिळते.

पुना खिरा - या जातीमध्‍ये हिरवे आणि पिवळट तांबडी फळे येणारे दोन प्रकारचे बियाणे बाजारात मिळते. ही लवकर येणारी जात असून फळे आखूड असतात. ही जात उन्‍हाळी हंगामात चांगली असून हेक्‍टरी उत्‍पादन 13 ते 15 टन मिळते.

प्रिया - ही संकरीत जात असून फळे रंगाने गर्द हिरवी व सरळ असतात. हेक्‍टरी उत्‍पादन 30 ते 35 टन मिळते.

पुसा संयोग - लवकर येणारी जात असून फळे हिरव्‍या रंगाची असतात. हेक्‍टरी उत्‍पादन 25 ते 30 टन मिळते. या शिवाय पॉंइंट सेट, हिमांगी, फुले शुभांगी यासारख्‍या जाती लागवडीस योग्‍य आहेत.

बियाणे प्रमाण:

या पिकाकरीता हेक्‍टरी 2.5 ते 4 किलो बियाणे लागते.

हवामान आणि जमीन

काकडी हे उष्‍ण आणि कोरडया हवामानात वाढणारे पीक आहे. पाण्‍याचा उत्‍तम निचरा होणारी मध्‍यम ते भारी जमीन या पिकास योग्‍य असते. काकडी लागवडीसाठी मातीचे पीएच(सामू ) 6-7 दरम्यान असावा. उच्च तापमानात त्याची लागवड चांगली आहे.  आणि हा थंडी सहन करू शकत नाही.  म्हणून, जायद (उन्हाळ्यात)हंगामात त्याची लागवड करणे चांगले आहे.

लागवडीचा हंगाम:

काकडीची लागवड खरीप आणि उन्‍हाळी हंगामात होते. खरीप हंगामासाठीकाकडीची लागवड जून जूलै महिन्‍यात व उन्‍हाळी हंगामामध्‍ये जानेवारी महिन्‍यात करतात.तर डोंगराळ भागात त्याची लागवड मार्च व एप्रिल महिन्यात होते.

पुर्वमशागत व लागवड:

शेतास उभी आडवी नांगरणी करुन ढेकळे फोडून काढावी व एक वखारणी द्यावी. शेतात चांगले कुजलेले 30 ते 50 गाडया शेणखत टाकावे. नंतर वखरणी करावी. उन्‍हाळी हंगामासाठी 60 ते 75 सेमी अंतरावर स-या पाडून घ्‍याव्‍यात. खरीप हंगामात कोकण विभागास काकडीची लागवड करावयाची असल्‍यास दर 3 मीटर अंतरावर 60 सेमी रूंदीचे 30 सेमी खोलीचे चर खोदूर चरांच्‍या दोन्‍ही बाजूंना 90 सेमी अंतरावर ओळी 30 × 30 × 30 सेमी अंतरावर आकाराचे खडडे तयार करावेतञ प्रत्‍येक खडडयात 2 ते 4 किलो शेणखत मिसळावे. प्रत्‍येक आळयात 3 ते 4 बिया योग्‍य अंतरावर लावाव्‍यात.

खते व पाणी व्‍यवस्‍थापन:

लागवडीच्या तयारीच्या 15-20 दिवसांपूर्वी 20-25 टन प्रति हेक्टर शेणखत टाकावे.

काकडी पिकास 50 किलो नत्र 50 किलो पालाश 50 किलो स्‍फूरद लागवडीपूर्वी द्यावे. व लागवडीनंतर 1 महिन्‍याने नत्राचा 50 किलोचा दुसरा हप्‍ता द्यावा व पावसाळयात 8 ते 10 दिवसाचे अंतराने पाणी द्यावे व उन्‍हाळयात 4 ते 5 दिवसांच्‍या अंतराने पाणी द्यावे.

खुरपणी /निंदनी:

 खुरपी किंवा हो च्या मदतीने तण शेतातून काढून टाकावे. उन्हाळ्याच्या पिकामध्ये 15-20 दिवसांच्या अंतराने 2-3खुरपणी किंवा निंदनी करावी आणि पावसाळ्यात 15-20 दिवसांच्या अंतराने 4-5 वेळेस खुरपणे आवश्यक आहे.  पावसाळ्याच्या पिकासाठी मुळांना माती घालावी.

काढणी व उत्‍पादन:

फळे कोवळी असतानाच काढणी करावी म्‍हणजे बाजारात चांगला भाव मिळतो. काकडीची तोडणी दर दोन ते तीन दिवसांच्‍या अंतराने करावी. जाती व हंगामानुसार काकडीचे हेक्‍टरी 200 ते 300 क्विंटल पर्यंत उत्‍पादन मिळते