भुईमूग पिवळा पडण्याची समस्या व उपाययोजना (चुनखडी जमिनीसाठी मार्गदर्शन)

भुईमूग पिकात पिवळेपणा दिसू लागल्यास तो अनेक कारणांमुळे होऊ शकतो. विशेषतः जर पाऊस सतत होत असेल आणि जमीन चुनखडी (कॅल्सियमयुक्त) असेल, तर पिकाच्या आरोग्यावर त्याचा थेट परिणाम होतो. खाली या समस्येचं विश्लेषण व उपाय दिले आहेत:

समस्या ओळख:

पाने पिवळी होणे: ही लक्षणे प्रामुख्याने सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेमुळे (विशेषतः लोह (Fe), मॅग्नेशियम (Mg), मोलिब्डेनम (Mo)) दिसून येतात.

पाऊस आणि चुनखडी जमिन:

सततच्या पावसामुळे मुळांना ऑक्सिजन मिळत नाही.

चुनखडी जमिनीत pH जास्त असल्याने लोह व इतर सूक्ष्म अन्नद्रव्ये शोषली जात नाहीत.

मुळांच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो.

उपाययोजना:

सूक्ष्म अन्नद्रव्ये फवारणी:

पाने पिवळी पडल्यास खालील मिश्रणाचा फवारणीद्वारे उपयोग करा:

स्प्रे मिश्रण:

फेरस सल्फेट (FeSO₄) – 0.5% (500 ग्रॅम/100 लिटर पाणी)

सायट्रिक अ‍ॅसिड – 50 ग्रॅम/100 लिटर पाणी

युरिया – 1% (1 किलो/100 लिटर पाणी) (वाढीला चालना देण्यासाठी)

हे मिश्रण 7-10 दिवसांच्या अंतराने 2 वेळा फवारावे.

पाणी निचरा सुधारणा:

सततचा पाऊस असल्यामुळे जमिनीत पाणी साचत असल्यास, पिकामध्ये पाणी साचणार नाही याची दक्षता घ्या.

नाली पद्धतीने पाणी वाहून नेण्याची सोय करावी.

जमिनीचा pH नियंत्रित करणे:

जमिनीचा pH 7.5 पेक्षा जास्त असल्यास सूक्ष्म अन्नद्रव्ये शोषले जात नाहीत.

अशावेळी सेंद्रिय घटक (जसे कंपोस्ट, गांडूळ खत) टाकल्यास जमिनीचा pH काही प्रमाणात संतुलित होतो.

झिंक, फेरस आणि मॅग्नेशियमसारखी सूक्ष्म अन्नद्रव्ये पाने फवारणीने द्यावीत.

जमिनीची तपासणी:

एकदा मृदा परीक्षण (soil testing) करून घ्या. त्यामुळे नेमकी कोणती अन्नद्रव्ये कमी आहेत हे समजेल.

जैविक उपाय:

रायझोबियम व पीएसबी कल्चर यांचे बीजप्रक्रिया केल्यास मुळांच्या आरोग्यावर चांगला परिणाम होतो.

ट्रायकोडर्मा + जीवामृत/जिवाणू खते वापरल्यास मुळांची वाढ सुधारते.

निष्कर्ष:

भुईमूग पिकात पिवळेपणा दिसल्यास तो केवळ अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेचा नाही, तर जमिनीचा प्रकार, हवामान व पाण्याचा निचरा या सर्व गोष्टींचा मिळून परिणाम असतो. योग्य अन्नद्रव्य फवारणी, निचरा व जैविक उपाययोजना करून आपण भुईमूग पीक निरोगी ठेवू शकतो.

लेखक- प्रियंका मोरे

फार्मर द जर्नलिस्ट- कृषी जागरण (राष्ट्रीय कृषी मीडिया)