आयआयटी मंडीचे संशोधन: संत्र्याच्या सालीने शिजवता येणार अन्न

अन्न शिजवण्यासाठी तुम्हाला लाकूड किंवा गॅस लागत असतो, परंतु स्वयंपाक करण्यासाठी तुम्हाला आता लाकडाची नाही तर संत्र्याच्या सालीची गरज असणार आहे. हो, सालीने तुम्ही अन्न शिजवू शकणार आहात.  शिवाय या ऊर्जाने भविष्यात, कारखान्यात चालणारे यंत्र ते  वाहन चालवण्यापर्यंत इंधन म्हणून वापरता येणार आहे. इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी मंडीच्या संशोधकांनी हा चमत्कार केला आहे.

संत्र्याच्या सालीपासून जैवइंधन तयार करण्यात शास्त्रज्ञांना यश आले आहे. त्यामुळे स्वयंपाकाचा गॅस, पेट्रोल आणि औष्णिक ऊर्जा वापरली जाऊ शकते. संशोधन संघाचे निष्कर्ष नुकतेच ग्रीन केमिस्ट्री जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहेत. या संशोधनामुळे देशाची मागणी असलेल्या बायोमासपासून इंधन तयार होण्यास मदत होणार असल्याचा दावा शास्त्रज्ञांनी केला आहे. घटत्या पेट्रोलियम साठ्यामुळे हा शोध देशातील इंधनाचा खर्च भागवण्यासाठी उपयुक्त ठरेल आणि इतर इंधनांच्या तुलनेत स्वस्त असेल. या संशोधनाचे प्रमुख डॉ. वेंकट कृष्णन, सहयोगी प्राध्यापक, स्कूल ऑफ बेसिक सायन्सेस, IIT मंडी आणि त्यांच्या संशोधक आणि सह-लेखक तृप्ती छाब्रा आणि प्राची द्विवेदी यांनी केले आहे.

हेही वाचा : हवाई प्रवास: आता विमानसेवा सहज मिळणार, सरकारने दिली ही माहिती

असे संशोधन केले

संशोधकांनी हायड्रोथर्मल रिअॅक्टरमध्ये (लॅब प्रेशर कुकर) सायट्रिक ऍसिडसह वाळलेल्या संत्र्याच्या सालीची पावडर कित्येक तास गरम केली. परिणामी हायड्रोचारवर अम्लीय सल्फोनिक, फॉस्फेट आणि नायट्रेट कार्यात्मक गट सादर करण्यासाठी इतर रसायनांसह उपचार केले गेले. डॉ. वेंकट कृष्णन स्पष्ट करतात की बायोमास रूपांतरणासाठी (ऊर्जेमध्ये रूपांतरित करणे) सर्वात सोपा आणि स्वस्त उत्प्रेरक हायड्रोचारवर संशोधकांनी अभ्यास केला आहे. जो यशस्वी झाला आहे.

 

जैवइंधन हा ऊर्जेचा महत्त्वाचा स्त्रोत

जैवइंधन हा ऊर्जेचा महत्त्वाचा स्त्रोत आहे. ज्याचा देशाच्या एकूण इंधन वापरापैकी एक तृतीयांश वाटा आहे आणि ग्रामीण घरांमध्ये त्याचा सुमारे 90 टक्के वापर होतो. जैवइंधन मोठ्या प्रमाणावर स्वयंपाक करण्यासाठी आणि उष्णता मिळविण्यासाठी वापरले जाते. वापरल्या जाणार्‍या जैवइंधनामध्ये शेतीचे अवशेष, लाकूड, कोळसा आणि कोरडे शेण यांचा समावेश होतो. भारतात जैवइंधनाची सध्याची उपलब्धता सुमारे १२०-१५० दशलक्ष मेट्रिक टन प्रतिवर्ष आहे.

 

संशोधन बद्दल

संशोधकांनी बायोमास रूपांतरणासाठी सर्वात सोपा आणि स्वस्त उत्प्रेरक असलेल्या हायड्रोचारचा अभ्यास केला आहे. हे सहसा बायोमास कचरा (या प्रकरणात संत्र्याची साल) पाण्याने गरम करून प्राप्त होते. यामध्ये हायड्रोथर्मल कार्बनायझेशनची प्रक्रिया होते. या रूपांतरणात हायड्रोचारचा उत्प्रेरक म्हणून वापर करणे अधिक फायदेशीर आहे कारण ते अक्षय आहे आणि उत्प्रेरक कार्यक्षमता त्याच्या रासायनिक आणि भौतिक रचना बदलून वाढवता येते.