पिकांची गुणवत्ता सुधारणार; शास्त्रज्ञांनी विकसित केली रोग नियंत्रणाची नवीन पद्धत

भारतातील शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतमालासाठी योग्य दर मिळत नाही. याचे कारण पिकांची गुणवत्ता चांगली नसते. बुरशीमुळे त्यांच्या गुणवत्तेवर परिणाम होत असतो. नेक्रोट्रॉफिक फंगल पॅथोजेन (राइझोक्टोनिया सोलानी) बॅक्टेरियामुळे म्यान ब्लाइट रोग हा तांदळासह बऱ्याच पिकांवर याचा प्रादुर्भाव होत असतो. आता शास्त्रज्ञांना या समस्येवर तोडगा सापडला आहे.

नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ प्लांट जीनोम रिसर्च (एनआयपीजीआर), नवी दिल्ली येथील संशोधकांनी अभ्यास केला आहे. या अभ्यासानुसार दावा करण्यात आला आहे की, राइझोक्टोनिया सोलानीच्या कार्यामध्ये बदल करून म्यान ब्लाइटविरूद्ध प्रभावी रणनिती विकसित केली जाऊ शकते. या अभ्यासाशी संबंधित एनआयपीजीआरचे मुख्य संशोधक डॉ. गोपाल झा यांनी नोंदवले की, टोमॅटो पिकामध्ये सी २ एच २ झिंक ट्रान्स्क्रिप्शन फॅक्टर आरएससीआरझेड १ चे डिस्रेगुलेशनमुळे राईझोक्टोनिया सोलानीमुळे होणाऱ्या   रोगावर परिणाम होतो.सामान्य वनस्पतींच्या तुलनेत असे आढळले आहे, की जेव्हा आरएससीआरझेड १ सक्रिय केला जातो, तेव्हा रोगाचा दर लक्षणीय घटतो.

आम्हाला आढळले की,  आरएससीआरझेड 1 रोगाच्या विकास प्रक्रियेदरम्यान प्रतिरोधक वातावरणास सामोरे जाण्यासाठी रोगजनक बॅक्टेरिया सक्षम करते.  ते म्हणाले की सूक्ष्मजीवांच्या रोगजनकांच्या पद्धती समजून घेणे आणि ते वनस्पतींना कसे नुकसान करतात हे शोधणे फार महत्वाचे आहे. केवळ असे केल्याने रोगास जबाबदार असलेल्या बॅक्टेरियांच्या प्रतिबंधासाठी प्रभावी रणनीती विकसित केली जाऊ शकते.

तथापि, राइझोक्टोनिया सोलानीच्या जीनच्या कार्याचे विश्लेषण करण्यासाठी कोणतीही पद्धत उपलब्ध नाही. आमच्या अभ्यासामध्ये, आम्ही राइझोक्टोनिया सोलानी जीन्सचा प्रभाव कमी करण्यासाठी आणि टोमॅटोच्या पिकामध्ये म्यान ब्लाइट रोगाची भूमिका कमी करण्यासाठी एक पद्धत विकसित केली आहे. ही पद्धत जनुक स्तब्ध करण्याच्या पद्धतीवर आधारित आहे. ज्यात संक्रमणाच्या प्रक्रियेदरम्यान आरएनए हस्तक्षेप (आरएनएआय) द्वारे बुरशीजन्य जीन्स निष्प्रभावी केली जातात. मॉलिक्युलर प्लांट मायक्रोब इन्फेक्शन्स या जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार असे म्हटले आहे की,  हा अभ्यास म्यान विषाणूमुळे आणि रोगावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी धोरण विकसित करण्यासाठी राइझोक्टोनिया सोलानीच्या यंत्रणेस समजून घेण्यास महत्त्वाचा दुवा ठरू शकतो. या अभ्यासानुसार हे देखील दिसून आले आहे की, तांदळावरील म्यान अनिष्ट परिणाम नियंत्रित करण्यासाठी तसेच राईझोक्टोनिया सोलानी रोगांमधील इतर पिकांमध्ये ही पद्धत वापरली जाऊ शकते.

रसायनांद्वारे रोग नियंत्रित केला जातो

म्यान ब्लाइट रोग सामान्यतः बुरशीनाशक रसायने फवारणीद्वारे नियंत्रित केला जातो. ज्यामुळे पिकाच्या उत्पादनाची किंमत वाढते. याव्यतिरिक्त, पीक उत्पादनांचे व्यावसायिक मूल्य विहित मर्यादेपेक्षा जास्त असलेल्या रासायनिक अवशेषांमुळे कमी होते.अन्न उत्पादनांच्या निर्यातीशी संबंधित कोणता मोठा अडथळा आहे. तांदूळ तसेच राईझोक्टोनिया सोलानी टोमॅटोसह इतर महत्वाच्या पिकांमध्ये रोगराई आणतात.  म्हणूनच शास्त्रज्ञ म्हणतात की या संदर्भात रोग नियंत्रणासाठी पर्यावरणास अनुकूल आणि शाश्वत उपायांचा विकास करणे आवश्यक आहे.