भारतातील बहुतांश शेतकरी आता पर्यावरणपूरक सेंद्रिय शेतीवर (organic farming) भर देत आहेत, ज्यामध्ये रसायनांचा वापर केला जात नाही. शेतीचा खर्च कमी करण्यासाठी सेंद्रिय खते, सेंद्रिय कीटकनाशकांचा वापर केला जातो आणि श्रम आधारित शेतीवर भर दिला जातो.

अशा प्रकारे शेती केल्याने शेतकऱ्यांना त्यांच्या मालाला चांगला भाव मिळतो आणि पर्यावरण रक्षणासाठीही मदत होते. आता शेतकर्‍यांना (farmers) मालाला योग्य भाव मिळतो, पण सेंद्रिय भाजीपाला कमी किंमत असतानाही महाग का विकला जातो आणि सामान्य भाज्यांपेक्षा तो कसा वेगळा आहे, याविषयी आपण जाणून घेणार आहोत.

सेंद्रिय शेती कशी केली जाते?

शेण हे सर्व प्रकारच्या पिकांच्या सेंद्रिय शेतीसाठी मुख्य साधन म्हणून काम करते, ज्यामध्ये शेणखत, गांडूळ कंपोस्ट, पिकाच्या कचऱ्यापासून तयार केलेले खत. सेंद्रिय शेती करताना रसायनांचा अजिबात वापर केला जात नाही.

परंतु अशी विविध प्रकारची खते जमिनीत मिसळल्याने पिकाला आपोआप पोषण मिळते. सेंद्रिय शेतीमुळे जमिनीची सुपीकता तर वाढतेच, शिवाय त्यापासून तयार होणाऱ्या पदार्थांचे सेवन करून शरीर सुदृढ राहते, जे साध्या फळे आणि भाजीपाल्यांनीही शक्य नाही.

हे सेंद्रिय खत आहे, ज्याच्या सहाय्याने माती आणि पिकांना नैसर्गिकरित्या नायट्रोजन (Nitrogen), फॉस्फरस, पोटॅश, मॅग्नेशियम, कॅल्शियम आणि ऍक्टिनोमायसेट्ससह आवश्यक पोषक तत्त्वे मिळतात. यामुळेच सेंद्रिय फळे (Organic fruits), भाज्या, धान्ये, मसाले किंवा कोणत्याही कृषी उत्पादनाची चव सामान्यपेक्षा वेगळी असते.

Agricultural Business: ऐकलं व्हयं! सर्पगंधा लागवडीतून शेतकरी घेतोय लाखोंमध्ये उत्पन्न; जाणून घ्या...

सेंद्रिय शेतीमध्ये शेतकऱ्यांची मेहनत वाढते

सेंद्रिय शेती करताना केवळ सेंद्रिय खते आणि कीटकनाशकांचाच वापर केला जातो, ज्याची व्यवस्था खूप आधीपासून करावी लागते. ते बनवण्यातही शेतकरी बराच वेळ घालवतात. याशिवाय शेतीतील कीड-रोग किंवा इतर जोखीम कमी करण्यासाठी मशागतीपूर्वी व्यवस्था करावी लागते, जेणेकरून नंतर पिकाचे नुकसान होणार नाही.

सर्वसामान्यांना मोठा दिलासा! गव्हाच्या किमतीत होणार 'इतकी' वाढ; जाणून घ्या

सेंद्रिय भाजीपाला महाग का?

सेंद्रिय उत्पादनांना (Organic products) बाजारपेठेत खूप मागणी आहे, परंतु सेंद्रिय शेती करूनच उत्पादनाचा दर्जा वाढवता येतो. संशोधनानुसार, सेंद्रिय शेतीद्वारे उत्पादन वाढवण्यासाठी बराच वेळ लागतो, त्यासाठी शेतकऱ्यांना वर्षानुवर्षे सेंद्रिय शेतीशी जोडले जावे लागते, जेणेकरून जमिनीची सुपीकता सतत वाढत राहून पिकांना योग्य पोषण मिळू शकेल.

सेंद्रिय खते, सेंद्रिय खते आणि कीटकनाशके वापरून पिकांचे संरक्षण (Protection of crops) व वाढ चांगली होत असली तरी ही प्रक्रिया थोडी मंद आहे. बाजारातील मागणीच्या तुलनेत सेंद्रिय भाजीपाला आणि इतर कृषी उत्पादनांचे उत्पादन कमी आहे, परंतु त्यांचे प्रमाणीकरण देखील महाग आहे.

सतत वाढत जाणारी मागणी आणि कमी पुरवठा अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांच्या मेहनतीमुळेच सेंद्रिय उत्पादने बाजारात पोहोचतात. या संयमाचे महत्त्व समजून बहुतेक लोक सेंद्रिय भाजीपाल्याला जास्त भाव असूनही शेतकऱ्यांना प्रोत्साहन देतात.

महत्वाच्या बातम्या 
Grain Storage: धान्याची साठवणूक करताना 'या' गोष्टींची काळजी घ्या; अन्यथा होईल मोठे नुकसान
Agricultural Business: शेतातील तण काढणीवर शोधला जालीम उपाय; आता शेतकऱ्यांची कामे जलदगतीने होणार
बँक खातेधारकांसाठी महत्वाची बातमी; सलग 6 दिवस बँका राहणार बंद, जाणून घ्या कारण