Hydroponic Farming: भारतात (India) आता मोठ्या प्रमाणात फळबागा (Orchard) लागवडीचे क्षेत्र वाढायला लागले आहे. पारंपरिक शेती न करता आता आधुनिक शेती (Modern agriculture) करायला शेतकऱ्यांना सुरुवात केल्यामुळे खर्च कमी आणि नफा जास्त मिळायला लागला आहे. फळबागांची लागवड (Orchard planting) करत असताना आता शेतकरी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा (Modern technology) वापर करत आहे.
बागायती पिकांची लागवड करणारे शेतकरी जुन्या पद्धतींऐवजी कमी जोखमीच्या शेतीच्या नवीन पद्धतींचा अवलंब करत आहेत. या विशेष पद्धतींमध्ये मातीविना शेती (Agriculture without soil) म्हणजेच हायड्रोपोनिक्स शेतीचा समावेश होतो, जो शहरी भागात कमी जमीन किंवा शेती असलेल्या शेतकऱ्यांसाठी सर्वोत्तम मार्ग आहे. हायड्रोपोनिक्स हे केवळ पर्यावरणपूरकच नाही तर कीटक, रोग आणि तण यांसारखे धोकेही संभवत नाहीत.
हायड्रोपोनिक्स म्हणजे काय?
हायड्रोपोनिक्स शेतीमध्ये भाजीपाल्याची लागवड मातीविरहित केली जाते.
कमी जागा व्यापणाऱ्या हायड्रोपोनिक स्ट्रक्चर्स चार भिंतींच्या आतही बसवता येतात.
याद्वारे लागवडीवरील पाण्याचा खर्च कमी होतो, तसेच आवश्यक पोषक तत्वांचा पुरवठा पाण्याद्वारे थेट झाडांना होतो, त्यामुळे खतांचा अपव्यय होत नाही.
वाढती लोकसंख्या आणि शहरांच्या बदलत्या मागणीच्या दृष्टीने हायड्रोपोनिक शेती वरदानापेक्षा कमी नाही.
हे तंत्रज्ञान पर्यावरणपूरक तर आहेच, शिवाय शेतीचा खर्चही कमी होण्यास मदत होते.
या खास पद्धतीने शेती करून तुम्ही कमी वेळेत चांगल्या प्रतीचे अधिक उत्पादनही मिळवू शकता.
अनेक देशांमध्ये हायड्रोपोनिक्स तंत्रज्ञानाद्वारे केवळ भाजीपालाच नाही तर भात आणि गहू यांचीही लागवड केली जात आहे.
नासाने हायड्रोपोनिक्स शेतीला शेतीचे भविष्य असे नाव दिले आहे.
आतापर्यंत फक्त हायड्रोपोनिक्स पद्धतीने भाजीपाला पिकवला जात होता, परंतु काही फळे अशी आहेत जी या तंत्राने शेतकरी श्रीमंत होऊ शकतात.
शेतकऱ्यांनो सावधान! पाऊस पडल्यानंतर तूर पिकात करा हे काम; अन्यथा होऊ शकते मोठे नुकसान
कोणती पिके करू शकता?
स्ट्रॉबेरी
पूर्वी शेतकऱ्यांना स्ट्रॉबेरीच्या लागवडीसाठी हिवाळ्याची वाट पाहावी लागत होती, मात्र आता शेतकरी कोणत्याही हंगामात स्ट्रॉबेरीची लागवड करू शकतात.
हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाद्वारे स्ट्रॉबेरी लागवडीची वेळ म्हणजे संरक्षित संरचना किंवा खोलीचे तापमान नियंत्रित करणे.
या तंत्राने पिकवलेल्या स्ट्रॉबेरी केवळ आकारानेच मोठ्या नसतात, तर त्या सामान्य स्ट्रॉबेरीपेक्षा अधिक रसदार असतात.
हायड्रोपोनिक्स पद्धतीने स्ट्रॉबेरीची व्यावसायिक लागवड करून शेतकरी अधिक नफा मिळवू शकतात.
जामुन
स्ट्रॉबेरी व्यतिरिक्त, लहान फळांच्या अनेक जाती आहेत, ज्या हायड्रोपोनिक्सद्वारे चांगले उत्पादन देऊ शकतात, यामध्ये बेरी, ब्लूबेरी, रास्पबेरी, क्रॅनबेरी इ.
केवळ खेड्यापाड्यातच नाही तर शहरांमध्ये टेरेसवर हायड्रोपोनिक गार्डन्स तयार करून बेरीसारखी फळे पिकवता येतात.
यासाठी, जमिनीच्या वर उंच सिस्टीम बनवता येऊ शकतात, ज्यामुळे जामुनच्या देठांची छाटणी करणे देखील सोपे होईल.
या तंत्रात पाणी आणि पोषक द्रव्ये थेट झाडांच्या मुळांपर्यंत पोहोचवली जातात, ज्यामुळे फळांचे चांगले उत्पादन मिळते.
द्राक्षे
द्राक्षे ही वेलीसारखी वनस्पती आहे, ज्याची सहजपणे हायड्रोपोनिक्स रचनांमध्ये लागवड करता येते.
अशाप्रकारे, हा हंगाम प्रत्येक प्रकारच्या द्राक्षांचा आनंद घेण्यासाठी मर्यादित राहणार नाही, तर फळे देखील सामान्य तंत्रापेक्षा अधिक स्वादिष्ट असतील.
विशेषतः वाइन द्राक्षांच्या लागवडीसाठी हायड्रोपोनिक्स तंत्रज्ञानाचा वापर करणे फायदेशीर सौदा ठरू शकते.
हायड्रोपोनिक्स शेतीचा सेट अप करून द्राक्ष वेली टिकवण्यासाठी वायर किंवा जाळी तयार करावी लागते.
अशाप्रकारे हायड्रोपोनिक्सच्या साह्याने द्राक्षे लावल्यास फळ कुजण्याची शक्यता नसते आणि फळांचे वजनही योग्य होते.
या पद्धतीद्वारे द्राक्ष झाडांच्या मुळांना पाणी आणि पोषक तत्वे देखील दिली जातात. झाडांद्वारे वेलींना ओलावा आणून, तुम्ही द्राक्षांचे उत्पादन सतत घेऊ शकता.
टरबूज
उन्हाळा असो किंवा हिवाळा असो प्रत्येक हंगामात टरबूजाचे उत्पादन घेण्यासाठी हायड्रोपोनिक गार्डनमध्ये त्याची लागवड करता येते.
अर्थात, टरबूज लागवड थोडी जड आहे, परंतु हायड्रोपोनिक्सच्या योग्य सेटअपची लागवड करून ते सोप्या तंत्राने चांगले उत्पादन देऊ शकतात.
हायड्रोपोनिकमध्ये टरबूज वाढवण्यासाठी, वाढीचे माध्यम शोधणे खूप महत्वाचे आहे, अशा परिस्थितीत आपण सुरुवातीला मातीचे खडे आणि नारळाची गुंडाळी वापरू शकता.
या तंत्रात पाण्याची फारशी किंमत नाही, पण टरबूज पिकवण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या पाण्याचा पुनर्वापरही करता येतो.
टरबूजाच्या झाडांना चवदार आणि योग्य वजन देण्यासाठी पोषक तत्वांचा पुरवठा पाण्याद्वारे केला जातो.
महत्वाच्या बातम्या:
भावांनो नोकरीला करा रामराम! मोदी सरकार देत आहे व्यवसाय करण्याची संधी, व्हाल मालामाल
महाराष्ट्रात पावसाचा हाहाकार! आठ लाख हेक्टरमधील उभी पिके उद्ध्वस्त
Published on: 25 July 2022, 05:42 IST