दिल्लीच्या जौंटी गावात राहणारे 57 वर्षीय कुलदीप सिंग हे सेंद्रिय शेतकरी आहेत. ते गेल्या दहा वर्षांपासून रासायनिक मुक्त शेती करत आहेत. गहू, हरभरा, मोहरीच्या लागवडीबरोबरच तो मोठ्या प्रमाणावर लिंबूची लागवड करत आहेत. कुलदीपने सुमारे चार वर्षांपूर्वी एक एकर जमिनीवर लिंबूची बाग लावली. गेल्या वर्षी जेव्हा फळबागांना चांगले उत्पादन मिळू लागले तेव्हा लॉकडाऊन लादण्यात आले. त्यामुळे त्यांच्या लिंबू विक्रीवर मोठा परिणाम झाला. ते घरी लिंबू जास्त काळ साठवू शकत नव्हते. पण म्हणतात ना, जिथे इच्छा असेल तिथे मार्ग असतो.

म्हणून या प्रगतीशील शेतकऱ्याने निराश होण्याऐवजी असे काही केले की त्यांचे लिंबू खराब न होता त्यातून पैसा निर्माण केला. उलट, लॉकडाऊन आणि कोरोना साथीच्या दरम्यानही त्याने त्याच्या लिंबाच्या बागेतून दीड लाख रुपये वाचवले. येत्या काळात त्यांचा नफा आणखी वाढेल अशी त्यांना अपेक्षा आहे.

youtube वरून कल्पना आली

कुलदीप स्पष्ट करतात, “आमच्याकडे एकूण 14 एकर जमीन आहे. मी तीन भावांमध्ये सर्वात मोठा होतो, म्हणून शाळेनंतर मी माझ्या वडिलांना शेतीच्या कामात मदत करत असायचो. मग मी शाळा सोडली आणि मी शेती करायला लागलो. 10 वर्षांपूर्वीपर्यंत आम्ही फक्त रासायनिक शेती करायचो. पण नंतर सेंद्रिय शेतीबद्दल माहिती मिळाली आणि आम्ही ठरवले की आता आपल्याला सेंद्रिय शेतीमध्ये पुढे जायचे आहे. ” त्यांनी त्यांच्या शेतात हरभरा, मोहरी, गहू यासारखी पिके सेंद्रीय पद्धतीने लावण्यास सुरुवात केली. 2017 मध्ये त्यांनी आपल्या एक एकर जमिनीवर 400 लिंबूची रोपे लावली. ते म्हणतात की अडीच वर्षात त्यांना लिंबूच्या बागेतून थोडे उत्पादन मिळू लागले.

हेही वाचा : कोरोना काळात नांदेड मधील शेतकऱ्याने नारळाच्या बागेतून कमावले लाखो रुपये

गेल्या वर्षी मार्चमध्ये लॉकडाऊन लागू होण्यापूर्वीच त्यांना फळबागेतून चांगले पीक मिळू लागले. “मी लिंबूच्या बागेकडूनही चांगल्या उत्पन्नाची अपेक्षा करत होतो कारण फळ चांगले येत होते शिवाय ते सेंद्रिय होते. त्यामुळे वाटले की विक्री चांगली होईल. पण लॉकडाऊनमुळे मी बाजारात वेळेवर पोहोचू शकलो नाही. पण आम्ही हातावर हात ठेवूनही बसू शकलो नाही कारण लिंबू एक किंवा दोन आठवड्यांत खराब होऊन जात असल्याचं ते म्हणाले.

 

या सगळ्याच्या दरम्यान, त्यांनी यूट्यूबवर एक व्हिडीओ पाहिला, ज्याचे शीर्षक होते एक शेतकरी व्यापारी कसा बनला. ते म्हणाले की, हा व्हिडिओ मध्य प्रदेशातील एका शेतकऱ्याचा आहे, जो स्वतः त्याच्या उत्पादनावर प्रक्रिया करत होता आणि उत्पादन बनवत होता आणि पुढे बाजारात विकले जात होते. हा व्हिडीओ पाहिल्यानंतर त्यांनी असेही ठरवले की, लिंबू नाही पण त्यावर प्रक्रिया केलेला माल तर आपण लोकांपर्यंत पोहचवू शकतो.

सेंद्रिय घटकांचा वापर करून लिंबाचे लोणचे

कुलदीप यांनी सांगितले की, त्यांनी प्रथम कृषी विज्ञान केंद्राच्या शास्त्रज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली लिंबाचे लोणचे आणि जॅमची कृती तयार केली. यानंतर त्यांनी खारट लोणचे, गोड लोणचे, खट्टा-मीठा लोणचे आणि जाम अशी चार प्रकारची उत्पादने बनवली. सर्वात चांगली गोष्ट म्हणजे ते त्यांच्या कोणत्याही उत्पादनामध्ये कोणत्याच प्रकारचे रसायने टाकत नाहीत. उलट त्याने लोणच्यामध्ये नेहमीचे पांढरे मीठ आणि साखर घालण्यास मज्जाव केला.

मीठासाठी, त्याने शुद्ध आणि निरोगी काळे मीठ वापरले. तर साखरेऐवजी त्याने देसी आणि शुद्ध खंड वापरला आहे. या दोन्ही गोष्टी लोकांच्या आरोग्यासाठी चांगल्या आहेत. त्यांनी इतर खडा मसाला बाहेरून विकत घेतला आणि घरी लोणचं मसाला तयार केला. त्यानंतर लोणच्यामध्ये लोणचे बनवले. अशाप्रकारे त्यांचे लोणचे आणि जाम देखील खूप सेंद्रिय असतात.

आता मार्केटिंगचा प्रश्न येतो. यावर कुलदीप म्हणतो, “आम्ही 10 वर्षांपासून सेंद्रिय शेती करत आहोत. आपल्या देशात सेंद्रियांसाठी कोणतेही विशेष व्यासपीठ नाही, म्हणून आम्ही ग्राहकांशी थेट संपर्क साधला आहे. जेणेकरून आम्हाला आमच्या मेहनतीनुसार किंमत मिळते. आधीच शेकडो लोक आमच्याशी संबंधित आहेत, म्हणून आम्ही त्यांना आमच्या लोणच्या आणि जॅमबद्दलही सांगितले. ”

 

लोणचे अमेरिकेतही पोहोचले:

कुलदीप सिंग यांनी सुमारे चार क्विंटल लोणचे आणि जाम तयार केले होते. त्यापैकी त्याने तीन क्विंटलपेक्षा जास्त लोणची विकली आहे आणि आतापर्यंत त्याने दीड लाख रुपयांचा नफा कमावला आहे. त्यांचे लोणचे केवळ दिल्ली एनसीआरमध्येच नाही तर हरियाणा, उत्तर प्रदेश तसेच मुंबईसह अनेक शहरांमध्ये पोहोचले आहे. त्याच्या एका ग्राहकाने अमेरिकेत राहणाऱ्या त्याच्या नातेवाईकांना लोणचे आणि जामही दिले आहे.