Success Story: देशातील शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा (Chemical fertilizers) वापर मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे. त्यामुळे जमिनीची सुपीकता (Soil fertility) कमी झाली आहे. रासायनिक खतांमुळे जमिनी नापीक (barren land) होऊन शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात घट होत आहे. मात्र कोल्हापूरच्या एका शेतकऱ्याने सेंद्रिय पद्धतीने ३० हुन अधिक पिकांची सेंद्रिय शेती केली आहे.

पिकांपासून अधिक उत्पादन मिळविण्याच्या धडपडीत बहुतांश शेतकऱ्यांनी रासायनिक खतांचा वापर सुरू केला आहे. त्यांच्या वापराने थोडे चांगले उत्पादन मिळू शकते, परंतु जमिनीच्या आरोग्यासोबतच पर्यावरणावरही खूप वाईट परिणाम होत असल्याने शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेतीसाठी प्रोत्साहन दिले जात आहे. सेंद्रिय शेती ही संकल्पना भारतात नवीन नाही, परंतु अनेक शतकांपासून लाखो शेतकरी सेंद्रिय शेतीची परंपरा पाळत आहेत.

या शेतकर्‍यांमध्ये महाराष्ट्रातील कोल्हापूर (Kolhapur) येथील जलाभी गावातील शेतकरी नारायण गायकवाड यांचा समावेश आहे, ते त्यांची पत्नी कुसुम गायकवाड यांच्यासह ३० हून अधिक पिके सेंद्रिय (Organic farming) पद्धतीने घेतात. त्यांच्या शेतातील सर्व उत्पादनांना बाजारात भरपूर मागणी आहे, मात्र त्यांनी उसाची सेंद्रिय शेती करून खूप नाव कमावले आहे.

सेंद्रिय शेतीतून ऊस उत्पादन

तुम्हाला सांगतो की, नारायण गायकवाड (Narayan Gaikwad) 74 वर्षांचे आहेत, ते त्यांची पत्नी कुसुम आणि नातू वरद यांच्यासह त्यांच्या शेत आणि कोठारांची काळजी घेतात. जमिनीची कमी होत चाललेली सुपीकता आणि हवामान बदलाचे दुष्परिणाम यामुळे त्यांनी २०२० साली सेंद्रिय पद्धतीने ऊस लागवड करण्याचा निर्णय घेतला.

Gold Price: सोने खरेदीसाठी करू नका उशीर! सोने 5300 रुपयांनी स्वस्त...

रासायनिक शेतीमुळे होणारे नुकसान

२०१९ साली कोल्हापुरात पावसाचा मूड खूपच खराब झाला होता त्यावेळची ही गोष्ट आहे. थंडीच्या काळातही तापमानात अचानक बदल व्हायचा, त्यामुळे पिकांचे मोठे नुकसान होते. हवामान बदलाचे दुष्परिणाम आणि रासायनिक खतांचा वाढता वापर यामुळे जमिनीचे आरोग्य बिघडू लागले.

नारायण गायकवाड यांना त्यांच्या शेतातील व शेजारील शेतातील माती क्षारयुक्त होत असल्याचे दिसून आले. दरम्यान, पिकांच्या उत्पादनातही घट होऊ लागली. या समस्यांनी त्रस्त झालेल्या नारायण गायकवाड यांनी ऊसाची सेंद्रिय शेती सुरू केली.

या कामात 9 वर्षांचा नातू वरद याने खूप मदत केली आणि दररोज आपल्या शेतकरी आजोबांना व्हॉईस कमांड फीचरच्या मदतीने सेंद्रिय खतांची माहिती गोळा करण्यास YouTube वर दाखवू लागला. सेंद्रिय शेतीचे अनेक व्हिडीओ पाहून नारायण गायकवाड यांनी बायो फर्टिलायझर म्हणजेच जीवामृत कसे बनवायचे हे शिकून घेतले आणि सेंद्रिय शेतीत सहभागी झाले.

घरगुती सेंद्रिय खत

नारायण गायकवाड यांनी युट्युबवरून कल्पना घेऊन सेंद्रिय खते बनवण्यास सुरुवात केली. त्यासाठी जनावरांसमोर बासरी वाजवून शेण व गोमूत्राची व्यवस्था करून जैव खते तयार करून ती शेतात टाकतात. त्याचप्रमाणे शेताची काळजी घेतल्यानंतर काही वेळातच सेंद्रिय पद्धतीने ऊस लागवड करण्याचा संकल्प केला आणि पहिल्याच प्रयत्नात त्यांनी ७७ टनांपर्यंत उत्पादन घेतले.

नारायण गायकवाड यांच्यासाठी हे मोठे यश होते. त्याच्या शेजारच्या शेताची माती पांढरी आणि खारट होत असताना, त्याच्या 3.25 एकर शेतीपैकी 2 एकर सेंद्रिय पद्धतीने तयार केलेल्या शेतजमिनीचे बंपर उत्पादन मिळाले.

7th Pay Commission: केंद्रीय कर्मचाऱ्यांना केंद्र सरकारकडून मोठी भेट! DA सह पगारही वाढणार

ऊस लागवडीसाठी स्वतः बियाणे तयार करा

आजच्या काळात जिथे बहुतांश शेतकरी प्रमाणित रोपवाटिकांमधून सुधारित जातीचे बियाणे खरेदी करतात. त्या काळात नारायण गायकवाड स्वतःच्या शेतातील उसाचे बियाणे वापरतात. आर्थिक विवंचनेमुळे नारायण गायकवाड आजही आपल्याच शेतात मजुरीचे काम करतात.

सेंद्रिय शेती केल्याने कीटकनाशके, रासायनिक खते आणि मजुरांच्या खर्चात मोठी बचत होते, असे त्यांचे म्हणणे आहे. आज नारायण गायकवाड यांच्या यशाने प्रेरित होऊन डझनभर शेतकरी त्यांना भेटायला येतात आणि सेंद्रिय शेतीच्या युक्त्या शिकतात.

नारायण गायकवाड (महाराष्ट्र) सांगतात की सेंद्रिय शेतीचे परिणाम सामान्य असतात, परंतु नंतर ऊसाचे उत्तम दर्जाचे उत्पादन होते आणि मातीच्या पोषकतत्त्वांमध्ये लक्षणीय सुधारणा होते. त्यामुळे जमिनीची सुपीकता सुधारते. शेतकऱ्यांना उशीर न करता लवकरच सेंद्रिय शेतीचा अवलंब करावा लागेल, असे ते सांगतात.

महत्वाच्या बातम्या:
Lumpy Skin: जनावरांचे आठवडे बाजार बंद; लम्पी आजाराचा महाराष्ट्रातील १७ जिल्ह्यांना सर्वाधिक धोका
Dairy Farming: शेतकरी दरमहिन्याला कमावणार लाखोंचा नफा; अनुदानावर चालू करा डेअरी फार्म