भारत एक शेतीप्रधान देश असून 80 % लोक शेतीकडे आपले लक्ष वेधत असतात. शेतकर् आल्या हातभार लागावा म्हणून शेतीसोबत तो पशुपालन (Animal husbandry) सुद्धा करीत असतो. पशुसंवर्धन ही एक सोपी गोष्ट नसून त्यांच्या आरोग्याचा, त्यांच्या खाण्यापिण्याचा व अनेक पद्धतीने त्यांची काळजी घ्यावी लागते.

80% खर्च खाद्य वरती.

पशुसंवर्धना मध्ये 80 % खर्च हा त्यांचा खाद्य वरती केला जातो.तर आता शेतकरी पोषक चारा स्वतः आपल्या शेतात लागवड करू शकतो. यामुळे त्याला खाद्य वरती कमी खर्च करता येईल. पशुसंवर्धन व्यवसायातून जास्तीत जास्त नफा मिळवता येईल.शारीरिक विकास, प्रजननं आणि दुधाच्या उत्पादनासाठी आवश्यक पोषक आहार योग्य प्रमाणात पशुला देणे खूप गरजेचे आहे.

हिरवा चारा

हिरवा चारा (Green Fodder) हे प्राण्यांसाठी स्वस्त प्रथिने आणि उर्जेचा मुख्य स्रोत आहे. कमी किमतीत जनावरांना पोषक घटक देण्यासाठी हिरवा चारा सर्वात मोठी देणगी म्हणून मानला जातो. जर शेतकऱ्याला आपल्या पशूचे विश्वास ठेव त्यांच्या कडून मिळणारे दूध उत्पादन ,किंवा विविध प्रकारांचे फायदे घ्यायचे असतील तर त्यांना बारा महिने हिरवा चारा देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. व या चाऱ्यात पौष्टिक घटांचा पुरेपूर प्रमाणात समावेश असतो.

 

हिरवा चारा कसा हवा.

चारा स्वादिष्ट, निरोगी, रसदार, पचण्यास सोपा, दुर्गंधी रहित असायला हवा जेणेकरून पशु त्याला चवीने खातील. 

चाऱ्याच पीक हे कमी कालावधीत काढण्यायोगे येणार असावे. चाऱ्यामध्ये पुरेपूर प्रकाराचे पोषक घटक असणे महत्त्वाचे आहे.

चाऱ्यासाठी सुधारित वाण (varieties) :

ज्वारी – पीसी -6, 9, 23,; एम.पी. चारी, पुसा चारी, हरियाणा चारी

मका: – गंगा सफेद 2,3,5; जवाहर, अंबर, शेतकरी, सोना, मांजरी, मोती

बाजरी: – जायंट हायब्रेब्यू, के -674, 677, एल-72, 74, टी -55, डी-1941, 2291

गवार – दुर्गापुरा सफेद, आयजीएफआरआय -212

बरसीम: – मस्कावी, बरदान, बुंदेला, यू.पी.

संकर नेपियर: – पुसा जायंट नेपियर, एनबी -21, ईबी -4, गजराज, कोयंबटूर

सुदान घास: – एसएस-59-3, जी -287, पाइपर, जे-69.

दीनानाथ घास: – प्रकार -3, 10,15 आयजीएफआरआय-एस 3808, जी -73-1, टी -12

अंजन गवत: – पूसा जायंट अंजन, आयजीएफआरआय-एस 3108, 3133, सी -357, 358.

 

ऋतुजा ल. निकम (MBA AGRI)