पपई लागवडीसाठी मार्च ते एप्रिल हा योग्य काळ आहे. यासाठी पपईची रोपे लावणीसाठी तयार असणे आवश्यक आहे. जर रात्रीचे तापमान 10 अंश सेल्सिअसच्या आसपास राहत असेल तर पपईच्या बिया अंकूर फुलवण्यास तयार होत नाहीत. त्यामुळे बहुतांश शेतकरी पपईच्या बिया नर्सरीमध्ये फेब्रुवारीच्या अखेरीस किंवा मार्चच्या पहिल्या आठवड्यात पेरत असतात त्यामुळे पपईची लागवड लांबते. परंतु जर फेब्रुवारी महिन्यातच कमी खर्चात पॉली टनेलमध्ये पपईची रोपवाटिका केली तर मार्चमध्ये पपईची लागवड करता येते.

जाणून घ्या त्याच्याशी संबंधित 10 गोष्टी

डॉ. राजेंद्र प्रसाद केंद्रीय कृषी विद्यापीठाचे वरिष्ठ शास्त्रज्ञ डॉ. एस.के. सिंह यांनी सांगितले की, मोठ्या शेतकऱ्यांना पॉली हाऊसमधून जेवढे फायदे मिळतात, तेवढेच फायदे गरीब शेतकऱ्यांना कमी किमतीच्या पॉली टनेलमधून मिळू शकतात. ते तयार करण्यासाठी बांबूच्या काड्या किंवा लोखंडी सळ्या, ज्या सहज वाकल्या जाऊ शकतात आणि त्यासाठी 20 ते 30 मायक्रॉन जाडीचे आणि दोन मीटर रुंद पांढरे पारदर्शक पॉलिथिन शीट आवश्यक आहे. यामध्ये शेतात प्रथम 1 मीटर रुंद, 15 सेंटीमीटर उंच आणि आवश्यकतेनुसार लांब वाफे तयार करा. या बेडमध्ये पपईच्या बिया 2 सेमी खोलीवर ओळीत पेरल्या जातात.

पपईच्या बियांची पेरणी प्रो ट्रेमध्येही करता येते. साधारणपणे, एक हेक्टर शेतात लागवड करण्यासाठी सुमारे 250 ग्रॅम ते 300 ग्रॅम बियाणे आवश्यक आहे. जर तुम्ही प्रसिद्ध पपई जातीची रेड लेडी F1 बियाणे रोपवाटिका वाढवली तर फक्त 60 ते 70 ग्रॅम बियाणे लागतील.
रेड लेडी बियाणे 10 ग्रॅमच्या पाकिटासह येते, ज्यामध्ये सुमारे 600 बिया असतात आणि जर या बिया नर्सरीमध्ये शास्त्रोक्त पद्धतीने वाढवल्या गेल्या तर उगवण 90 टक्क्यांपर्यंत होते. रेड लेडी पपईची लागवड मुख्य शेतात 1.8 मीटर x 1.8 मीटर अंतरावर केल्यास एक हेक्टरसाठी सुमारे 3200 रोपे लागतील.

 

रेड लेडीच्या सर्व झाडांना फळे येतात कारण ही झाडे उभयलिंगी आहेत (एकाच झाडावर नर आणि मादी फुले लावली जातात), त्यामुळे एकाच ठिकाणी एकच रोप लावले जाते. पपईच्या ज्या प्रजातींमध्ये नर व मादी फुले वेगवेगळ्या झाडांवर येतात, त्यामध्ये एकाच ठिकाणी तीन रोपे लावली जातात, अशाप्रकारे एक हेक्टरसाठी सुमारे 9600 पपईची रोपे लागतात. असे शेत तयार करा
रोपवाटिकेसाठी, प्रथम माती भुसभुशीत केली जाते, त्यानंतर प्रति चौरस मीटर रोपवाटिकेत 2 किलो कंपोस्ट/वर्मी कंपोस्ट, 25 ग्रॅम ट्रायकोडर्मा आणि 75 ग्रॅम एनपीके मिसळले जातात. खत किंवा खते मिळवण्याचे काम 10 दिवस अगोदर केले तर बरे होईल. यानंतर, रोपवाटिका सपाट करून बियाणे ओळीत पेरले जातात.

यानंतर, माती आणि कुजलेल्या खताने ओळी झाकून टाका, आणि शक्य असल्यास, उगवण होईपर्यंत पेंढा आणि गवताने झाकून टाका, त्यानंतर लोखंडी सळ्या 2-3 फूट उंच करा आणि दोन्ही बाजूंनी मुरडून जमिनीत ढकलले. यानंतर, ते वरून पारदर्शक पॉलिथिनने झाकलेले आहे. अशाप्रकारे Co Cost Poly Tunnel तयार केला जातो. आवश्यकतेनुसार झाडांवर पाण्याची फवारणी करावी.
 काहीवेळा उगवण झाल्यानंतर पपईची झाडे कोमेजतात आणि जमिनीच्या पृष्ठभागावरून पडतात. या आजाराला डॅम्पिंग ऑफ डिसीज म्हणतात. या रोगापासून झाडांना वाचवण्यासाठी रिडोमिल एम गोल्ड नावाचे २ ग्रॅम औषध प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करून झाडांवर फवारणी केल्यास रोगाची तीव्रता मोठ्या प्रमाणात कमी होते.

अशाप्रकारे पाच ते सहा आठवड्यांनंतर रोपे मुख्य शेतात लागवडीसाठी तयार होतात. मार्च महिन्यात जेव्हा जेव्हा अनुकूल वातावरण असते तेव्हा रोपवाटिका तयार रोपे मुख्य शेतात स्थलांतरित केल्याने शेतकऱ्यांचा वेळ वाचतो आणि पीक लवकर तयार होते, ज्याची विक्री करून शेतकऱ्यांना अधिक नफा मिळतो. रोपवाटिकेत ३० ते ३५ दिवसात रोपे तयार होतात. कमी खर्चाच्या बोगद्यात रोपे तयार करण्यासाठी रोग आणि कीड देखील कमी आहेत. बाहेरच्या तुलनेत, पॉली बोगद्यात ५ ते ७ अंश सेल्सिअस तापमान जास्त राहते, त्यामुळे बियांची उगवण सुलभ होते. या तंत्रात गरीब शेतकऱ्यालाही महागड्या पॉली हाऊसमध्ये जेवढे फायदे मिळतात ते जवळपास सर्व फायदे मोठ्या शेतकऱ्याला मिळतात.
 

या तंत्राने शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर रोपे तयार करून विकू शकतो आणि कमी वेळात जास्तीत जास्त नफा मिळवू शकतो. शेतकरी स्वत: बांबूच्या काड्या, लोखंडी रॉड यांसारख्या स्थानिक साहित्याने कमी किमतीत पॉली बोगदे बनवू शकतात. अॅमेझॉन, फ्लिककार्ट, स्नॅपडील यांसारख्या इन-लाइन प्लॅटफॉर्मवरून ते ऑर्डर केले जाऊ शकते.