गेल्या चार वर्षांत भारतातील दुग्ध व्यवसाय झपाट्याने 6.4 टक्के दराने वाढला आहे. तर जागतिक दुग्ध उत्पादनात केवळ 1.7 टक्के वाढ नोंदवली गेली आहे. तर दूध उत्पादनात जागतिक स्तरावर केवळ 1.7 टक्के वाढ नोंदवण्यात आली आहे. शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट व्हावे यासाठी सरकार विविध योजनाच्या आधारे आर्थिक मदत करते. जेणे करून शेतकरी जोडव्यवसाय करुन उत्पन्न दुप्पट करेल. अशा परिस्थितीत देशातील शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट करण्यात दुग्ध व्यवसाय महत्वाची भूमिका बजावू शकतो.

मात्र, दुग्ध व्यवसायाच्या वाढत्या खर्चामुळे दूध उत्पादनात गुंतलेल्या शेतकऱ्यांना अपेक्षित लाभ मिळत नाही. अशा परिस्थितीत शेतक्यांनी चांगल्या जातीच्या म्हशी, गायी आणि शेळ्या वाढवण्याची गरज आहे. जे कमी किंमतीत अधिक दूध देण्यास सक्षम असतील. अशा परिस्थितीत, थारपारकर जातीच्या गायीला या सर्व आव्हानांना सामोरे जाण्यास सक्षम मानले जाते, जे प्रतिकूल परिस्थितीतही अधिक दूध देण्यासाठी ओळखले जाते. आज आम्ही आपल्याला या गायीच्या जातीविषयी या लेखात सांगणार आहोत.

थरपारकर दुग्ध व्यवसायासाठी फायदेशीर आहेत का ?

जोधपूरच्या कजरी येथील कृषी विज्ञान केंद्राचे तज्ञ (पशुवैद्यकशास्त्र) डॉ.सुभाष कचवाहा यांनी कृषी जागरणशी बोलताना सांगितले की, थारपारकर हा त्याच्या विशेष गुणांमुळे दुग्ध व्यवसायासाठी अतिशय उपयुक्त प्राणी आहे.
वास्तविक, या जातीच्या गायीमध्ये 45 अंश सेल्सिअस किंवा त्यापेक्षा जास्त तापमानात जास्त दूध देण्याची क्षमता असते. प्रतिकूल परिस्थितीतही त्याच्या उत्पादन कार्यक्षमतेत काही फरक पडत नाही. जिथे वाढत्या तापमानासह, इतर जातीच्या गाई आणि जनावरांचे दूध उत्पादन 20 ते 30 टक्के कमी होते.

हेही वाचा : दुग्ध व्यवसायासाठी उपयुक्त आहेत या संकरित गाई

त्याच वेळी, ही जाती प्रतिकूल परिस्थितीतही अधिक दूध देण्यास सक्षम आहे. तसेच, त्याची उत्पादनक्षमता इतर जातींपेक्षा चांगली आहे. ती आयुष्यभर 15 मुलांना जन्म देऊ शकते, तर इतर जातींच्या गायी 5 ते 10 मुलांना जन्म देऊ शकतात. उष्ण आणि कोरडे हवामान सहन करण्यास सक्षम, या जातीचे आयुष्य 25 ते 28 वर्षे आहे.

 

कोणत्या राज्यात थारपारकर आढळतात

ही जात मूळ राजस्थान राज्यातील आहे, ती येथे बाडमेर, जैसलमेर, जोधपूर, जालौन आणि सिरोही भागात आढळते. वास्तविक राजस्थानचा हा वाळवंट प्रदेश आहे, तो थार वाळवंट म्हणून ओळखला जातो. यामुळेच गायीच्या जातीला थारपारकर असे नाव पडले.थारमध्ये आढळणाऱ्या गायींना थारपारकर म्हणतात. राजस्थानमध्ये याला मालानी या नावानेही ओळखले जाते.
राजस्थान व्यतिरिक्त, देशाच्या विविध भागांमध्ये त्याचे संगोपन केले जाऊ शकते. पुण्याचे क्लब ऑफ वृंदावन थारपारकरमधील चंद्रकांत भरेकर सांगतात की ते गेल्या 5 वर्षांपासून थारपारकरांचे अनुसरण करत आहेत. त्याच्या क्लबमध्ये या जातीच्या 100 पेक्षा जास्त गायी आहेत. ज्यामध्ये अनेक गायी एकावेळी 16 ते 18 लिटर दूध देतात.

हेही वाचा : जाणून घेऊ स्वच्छ दूध उत्पादनासाठी घ्यावयाची खबरदारी

प्रतिकूल परिस्थितीत टिकून रहाते

आपणा सर्वांना माहित आहे की राजस्थानचे थार वाळवंट एक उष्ण क्षेत्र आहे, येथील तापमान 52 अंश सेल्सिअस पर्यंत नोंदवले गेले आहे. हिवाळ्यात तापमान शून्य अंशांवर पोहोचते. अशा परिस्थितीत या जातीची गाय उच्च व कमी तापमानाचा सामना करण्यास सक्षम आहे. राजस्थानच्या उष्ण हवामानात टिकून राहण्यास सक्षम, थारपारकर इतर प्रांतांमध्ये सहजपणे पाळले जाऊ शकते.

 

थारपारकर गायीची ओळख

थारपारकर पांढरा आणि जाड डोळ्यांचा आणि दिसायला अतिशय सुंदर आहे. देशी जातीची गाय दिसायला सुंदर आहे, पण या जातीची स्वतःची वेगळी ओळख आहे. जरी ते दिसायला पांढरे असले तरी हिवाळ्यात त्याच्या शरीरावर काळे केस वाढत असतात.
थारपारकरचे डोके मध्यम आकाराचे असते आहे, कपाळ रुंद आहे आणि कपाळ उंच असते. या गायींची उंची सहिवाल आणि राठी जातीच्या गायींपेक्षा किंचित जास्त असते.