Buffalo Farming: भारत हा सर्वाधिक दूध उत्पादन (milk production) घेणारा देश आहे. ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाणात दुग्धव्यवसाय (Dairying) केला जातो. सध्या दुधाचे उत्पादन घटल्यामुळे दर चांगेलच तेजीत आहेत. शेतीबरोबरच जोडधंदा म्हणून दुग्धव्यवसाय केला जातो. त्यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक हातभार लागतो. गायी आणि म्हशीच्या (Buffalo) दूध दरामध्ये बरीच तफावत आहे. म्हशीच्या दुधाला बाजारात मागणी देखील जास्त आहे.
मात्र शेतकऱ्यांना जास्त दूध देणाऱ्या म्हशींच्या जाती माहिती नसतात. आज तुम्हाला म्हशींच्या जास्त दूध देणाऱ्या ४ जातींविषयी सांगणार आहोत. चला जाणून घेऊया म्हशींच्या टॉप ४ जाती (Top 4 breeds of buffaloes) ...
म्हशींच्या जाती
सेंट्रल बफेलो रिसर्च इन्स्टिट्यूटच्या मते, पशुपालन आणि दूध उत्पादनाच्या बाबतीत भारतात म्हशींच्या 26 जाती आहेत. यामध्ये नागपुरी, पंढरपुरी, बन्नी, मुर्रा, नीलरावी, जाफ्राबादी, चिल्का, भदावरी, सुर्ती, मेहसाणा, तोडा या म्हशींची विविध क्षेत्रानुसार वर्गवारी करण्यात आली आहे.
चिल्का, मेहसाणा, सुर्ती आणि तोडा या म्हशींसह जास्तीत जास्त दूध देण्यासाठी या म्हशींच्या 12 जाती नोंदणीकृत आहेत. या चार म्हशी चांगल्या दर्जाचे दूध (दूध उत्पादनासाठी म्हशीच्या जाती) उत्तम देखभाल, खाण्याच्या सवयी आणि हवामानानुसार देतात. या म्हशींपैकी मुराह जातीला उच्च दर्जाच्या म्हशीची प्रतिष्ठा आहे.
Rain Alert: राज्यात पावसाचा जोर वाढणार! या जिल्ह्यांमध्ये कोसळणार धो धो पाऊस; अलर्ट जारी
सुरती म्हैस
म्हशीची ही जात मुख्यतः गुजरातमधील खेडा आणि बडोदा येथे पाळली जाते. ही म्हैस मध्यम आकाराची असून तिचा रंग चांदीचा, राखाडी आणि काळा रंगाचा आहे. सुरती म्हशीचे टोकदार धड आणि लांब डोके तिला इतर म्हशींपेक्षा वेगळे दिसते.
संशोधनानुसार, सुरती जातीच्या म्हशीच्या दुधात 8 ते 12 टक्के फॅटचे प्रमाण आढळते. सुरती म्हशी प्रति व्यातामध्ये 900 ते 1300 लिटर दूध देते, ज्यामुळे शेतकरी आणि पशुपालकांना चांगला नफा मिळू शकतो.
मेहसाणा म्हैस
नावाप्रमाणेच ही म्हैस गुजरातच्या मेहसाणा जिल्ह्यातील आहे. याशिवाय महाराष्ट्रातील अनेक भागात या जातीच्या म्हशीपासून चांगल्या प्रमाणात दूध उत्पादन घेतले जाते. सर्वोत्तम मुर्राह म्हशीच्या तुलनेत मेहसाणा म्हैस अधिक चपळ आणि शरीराचा आकारही अधिक आहे.
काळ्या-तपकिरी रंगाच्या मेहसान म्हशीचे वजन कमी असते, परंतु ती 1200 ते 1500 लीटर दूध देऊ शकते. मेहसाणा म्हैस तिच्या विळ्याच्या आकाराच्या वक्र शिंगांसाठी ओळखली जाते.
तोडा म्हैस
तोडा म्हैस भारतातील निलगिरी पर्वतांमध्ये आढळते, परंतु या म्हशीचे दूध तामिळनाडूच्या बहुतांश भागात आढळते. आदिवासी कुळावरून हे नाव पडले आहे. टाडा म्हशीला केसांचा कोट दाट असतो आणि तिच्या दुधात सुमारे 8 टक्के फॅट असते. म्हशीची दूध उत्पादन क्षमता 500 ते 600 लीटर प्रति ग्रॅम आहे, जे बजेट आणि दूध उत्पादनाच्या दृष्टीने लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरू शकते.
चिल्का म्हैस
केवळ म्हशीच नाही तर चिल्का नावाची गायीची जातही प्रसिद्ध आहे. ही प्रजाती (चिल्का म्हैस) ओरिसातील कटक, गंजम, पुरी आणि खुर्दा जिल्ह्यांमध्ये आढळते, ज्याला चिल्का तलावाचे नाव देण्यात आले आहे.
देशातील अनेक भागात खारट भागात आढळणाऱ्या या म्हशीला देशी म्हशी देखील म्हणतात. ही म्हैस तिच्या मध्यम आकाराची आणि काळ्या-तपकिरी रंगाने ओळखली जाते. चिल्का म्हशी 500 ते 600 लिटर दूध उत्पादन घेऊ शकते.
महत्वाच्या बातम्या:
Gold Rate Today: गणेश चतुर्थीच्या मुहूर्तावर सोने स्वस्त! खरेदी करा 4532 रुपयांनी स्वस्त...
नादच खुळा! 1.51 लाखाची बैल जोड; कामठीत बैलपोळा उत्साहात साजरा
Published on: 27 August 2022, 12:05 IST