भारतातील निम्म्याहून अधिक लोकसंख्या अजूनही खेड्यात राहते आणि शेतीतून उदरनिर्वाह करते. यासोबतच भारतातील शेती इतर देशांच्या तुलनेत खूपच सोपी आहे,कारण जगातील सर्वात सुपीक आणि विविध प्रकारच्या माती भारतात आढळते.

सध्याच्या काळात शेती चा अर्थच बदलला आहे. आजच्या काळात तिच योग्य शेती आहे, ज्यामध्ये खर्च कमी आणि उत्पादन जास्त आहे आणि हे साध्य करण्यासाठी रोपवाटिका खत आणि उत्तम सिंचन पद्धतीमध्ये वनस्पती संरक्षण या पासून योग्य व्यवस्था करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

• पीक व्यवस्थापनाचा अवलंब करण्यासाठी खालील उपाययोजना कराव्या लागतात :

1) चांगल्या प्रतीचे बियाणे वापरावे :-

 अनेकदा वेळेच्या कमतरतेमुळे बाजारातून बियाणे विकत घेऊन शेती करतात तर कधी घाईघाईने प्रमाणित नसलेले बियाणे खरेदी करतात. त्यामुळे उत्पादन कमी आणि खर्चही वाढतो, तरी शेतकरी बांधवांनी शास्त्रज्ञांनी तयार केलेले प्रमाणित बियाणेच खरेदी करावे. या बियांची उत्पादन क्षमता इतर बियाण्यापेक्षा जास्त आहे.

नक्की वाचा:काय म्हणता! बंद खोलीत करता येऊ शकते केशरची लागवड अन कमावता येतात लाखो रुपये? वाचा सविस्तर

2) आवश्‍यकतेनुसारच खत वापरावे:-

 भारतातील बहुतांश शेतकरी अजूनही पारंपरिक शेती करतात, त्यामुळे त्यांना किती खतांचा वापर करावा हे माहीत नाही. परंतु खतांच्या वापराबाबत तज्ञांचे म्हणणे आहे की पिकाला दिल्या जाणाऱ्या खतांपैकी केवळ 38 टक्के खत रोपांचे पोषण करतात

  आणि उर्वरित सिंचना दरम्यान वाहून जाते आणि काही ओलाव्याअभावी वातावरणात शोषले जातात. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांनी योग्य प्रमाणात खतांचा वापर करावा. योग्य प्रमाण शोधण्यासाठी माती परीक्षण आवश्‍यक आहे.

3) सेंद्रिय खताचा वापर करावा :-

 भारतातील हरित क्रांति दरम्यान युरिया आणि इतर रासायनिक खतांचा वापर करण्यात आला, त्यानंतर हळूहळू देशभरातील शेतकरी रासायनिक खतांचा वापर करतात आणि शेती रसायनयुक्त बनते.

मात्र आजच्या काळात शास्त्रज्ञांनी रासायनिक खतांचे दुष्परिणाम समजावून घेत शेतकऱ्यांना रासायनिक खतांऐवजी सेंद्रिय खतांचा वापर करण्याचा सल्ला दिला आहे.

याशिवाय सेंद्रिय खतांच्या वापराबाबत शास्त्रज्ञ सांगतात की, शेत तयार केल्यापासून शेणखत, कंपोस्ट,गांडूळ खत यांसारखी सेंद्रिय खते जमिनीत मिसळावीत, जेणेकरून जमिनीची सुपीकता वाढू शकेल आणि उत्पादन चांगले होऊ शकते.

नक्की वाचा:शेतशिवार! आता प्लास्टिक मल्चिंगला करा बाय बाय अन वापरा कोकोपीट मल्चिंग, वाचा सविस्तर

4) कीड आणि रोगांवर नियंत्रण ठेवणे महत्त्वाचे आहे :-

 शेतीतून चांगले उत्पादन मिळविण्यासाठी सर्व प्रकारच्या कीड आणि रोगांपासून पिकाचे संरक्षण करणे अत्यंत आवश्यक आहे, त्यामुळे कीटकनाशके आणि कीटकनाशकांची फवारणी करणे आवश्यक आहे.

लक्षात ठेवा कीटकनाशकांचे प्रमाण गरजेनुसार असावे कारण ते जास्त झाल्यास पिकाचे नुकसान करतात. यासोबतच शास्त्रज्ञांचे असेही म्हणणे आहे की औषध फवारणी ही सेंद्रिय असावी, कारण धोकादायक रसायने फारशी प्रभावी नसतात आणि त्यामुळे पिकाचे मोठे नुकसान होते.

5) काढणीनंतरचे व्यवस्थापन आवश्यक आहे :-

 आजच्या काळात पीक कापणी अनेकदा यंत्राद्वारे केली जाते. अशा परिस्थितीत शेतात काढणीनंतर अवशेष जतन करणे अत्यावश्यक असून शेतकरी शेत लवकर साफ करण्यासाठी हे अवशेष पेटवून देतात, त्यामुळे वायुप्रदूषण होते.

शास्त्रज्ञांच्या म्हणण्यानुसार या अवशेषांची विल्हेवाट लावण्यासाठी, काढणीनंतर जे काही उरले असेल, ते नांगरणी करताना शेतातील मातीत मिसळावे किंवा शेताबाहेर काढून खत तयार करण्यासाठी वापरावे.

नक्की वाचा:महत्त्वाची सूक्ष्मजीवयुक्त कीटकनाशके : मेटारायझिम ॲनिसोपली, बिव्हेरिया बॅसियाना, व्हर्टिसीलिअम लेकॅनी