World Water Day : आपल्या आरोग्यासाठी, अन्नसुरक्षेसाठी आणि वनस्पतींच्या विकासासाठी पाणी खूप महत्वाचे आहे. हा जीवनाचा आधार आहे. पाण्याशिवाय उज्ज्वल उद्याची कल्पना केली जाऊ शकत नाही, जीवनातील सर्व कार्ये पूर्ण करणे आवश्यक आहे. त्यामुळेच पृथ्वीशिवाय इतर ग्रहांवरही पाणी आणि हवेचा शोध सुरू आहे. जेणेकरून तेथेही मानवी जीवन शक्य होईल. परंतु पृथ्वीवरील पाण्याच्या झपाट्याने होणाऱ्या शोषणामुळे पाण्याची पातळी सातत्याने कमी होत आहे. ही अत्यंत चिंतेची बाब आहे. या सर्व बाबी लक्षात घेऊन दरवर्षी 22 मार्च रोजी जगभरात जागतिक जल दिन साजरा केला जातो. 1993 मध्ये पहिल्यांदा जागतिक जल दिन साजरा करण्यात आला. हा दिवस साजरा करण्यामागचा उद्देश म्हणजे लोकांना पाण्याचे महत्त्व समजावे आणि त्यांना पाणी बचतीची जाणीव व्हावी. या दिवशी जगभरात विविध ठिकाणी कार्यक्रम आयोजित केले जातात.

त्याचबरोबर दरवर्षी जागतिक जल दिनानिमित्त एक थीमही ठरवली जाते आणि त्यावर वर्षभर लक्ष केंद्रित करून काम केले जाते. या वर्षी जागतिक जल दिन 2024 ची थीम शांततेसाठी पाणी आहे. अशा परिस्थितीत जागतिक जल दिन कधी सुरू झाला, जागतिक जल दिन-2024 च्या थीममागील उद्देश काय आहे ते सविस्तर जाणून घेऊया.

जागतिक जल दिन साजरा करण्यास कधी सुरुवात झाली?

1992 मध्ये ब्राझीलमध्ये पर्यावरण आणि विकास परिषदेचा कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला आणि येथे जागतिक जल दिन साजरा करण्याचा मुद्दा उपस्थित करण्यात आला. यानंतर संयुक्त राष्ट्र महासभेने 1992 मध्ये ठराव मंजूर करून दरवर्षी 22 मार्च रोजी जागतिक जल दिन साजरा करण्याची घोषणा केली. त्यानंतर 1993 मध्ये पहिल्यांदा जागतिक जल दिन साजरा करण्यात आला. 2010 मध्ये UN ने सुरक्षित, स्वच्छ पिण्याचे पाणी आणि स्वच्छता हा मानवी हक्क म्हणून मान्यता दिली.

जागतिक जल दिन का साजरा करावा?

‘पाणी हेच जीवन’ हे विधान खरे आहे. कारण पाण्याशिवाय जीवनाची कल्पनाच करता येत नाही. याशिवाय बहुतांश संस्कृतीही नदीकाठी विकसित झाल्या आहेत. आपल्या पृथ्वीचा सुमारे 71 टक्के भाग पाण्याने व्यापलेला आहे, उर्वरित भाग मानव, प्राणी, जंगले, मैदाने, पठार किंवा पर्वत इत्यादी गोष्टींनी व्यापला आहे. त्याच वेळी प्रत्येक जीव पाण्यावर अवलंबून आहे. मात्र पाण्याचा विनाकारण वापर होत असल्याचेही खरे आहे. लोकसंख्या शेती आणि औद्योगिकीकरण वाढल्याने पाण्याचा वापर वाढला आहे. या सर्व गोष्टींचा विचार करून, जगभरातील लोकांना पाण्याशी संबंधित समस्यांबद्दल अधिक माहिती मिळावी तसेच बदलासाठी कृती करता यावी यासाठी दरवर्षी जागतिक जल दिन साजरा केला जातो.

जागतिक जल दिन-2024 ची थीम काय आहे?

जागतिक जल दिन 2024 ची थीम शांततेसाठी पाणी. पाणी शांतता निर्माण करू शकते किंवा संघर्ष भडकवू शकते. जेव्हा पाण्याची कमतरता असते किंवा प्रदूषित असते किंवा जेव्हा लोकांना पाण्याची उपलब्धता नसते तेव्हा समुदाय आणि देशांमधील तणाव वाढतो. जगभरातील 3 अब्जाहून अधिक लोक राष्ट्रीय सीमा ओलांडणाऱ्या पाण्यावर अवलंबून आहेत. त्याच वेळी केवळ 24 देशांमध्ये त्यांच्या सर्व सामायिक पाण्यासाठी सहकार्य करार आहेत. शिवाय, हवामान बदलाचा प्रभाव जसजसा वाढत जातो आणि लोकसंख्या वाढत जाते, तसतसे आपल्या सर्वात मौल्यवान संसाधनांपैकी एक असलेल्या पाण्याचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी देशांतर्गत आणि देशांत एकत्र येण्याची नितांत गरज आहे. सार्वजनिक आरोग्य आणि समृद्धी, अन्न आणि ऊर्जा प्रणाली, आर्थिक उत्पादकता आणि पर्यावरणीय अखंडता या सर्व व्यवस्थापित जलचक्रावर अवलंबून असतात.

जागतिक जल दिन 2024 चा मुख्य संदेश

पाणी शांतता निर्माण करू शकते किंवा संघर्ष भडकावू शकते. जेव्हा पाणी दुर्मिळ किंवा प्रदूषित असते, किंवा जेव्हा लोक पाणी मिळविण्यासाठी संघर्ष करतात तेव्हा तणाव वाढू शकतो. पाण्यावर सहयोग करून, आम्ही प्रत्येकाच्या पाण्याच्या गरजा संतुलित करू शकतो आणि जगाला स्थिर करण्यात मदत करू शकतो.