सन 2050 पर्यंत जागतिक लोकसंख्या नऊ अब्जापेक्षा जास्त होण्याची अपेक्षा आहे आणि मागणी पूर्ण करण्यासाठी कृषी उत्पादनात 70 % वाढ आवश्यक आहे. जगातील लोकसंख्या वाढत असल्याने, मागणी-पुरवठा साखळी सुरू ठेवण्यासाठी भूजल आणि संसाधने अपुरी होत आहेत. त्या मुळे आपल्याकडे हुशार दृष्टीकोन असणे आवश्यक आहे आणि आपण कसे शेती करतो आणि अधिक उत्पादनक्षम कसे होऊ शकते याबद्दल अधिक कार्यक्षम होणे आवश्यक आहे.

कृत्रिम बुद्धिमत्ता ज्याला artificial intelligence म्हणतात ते म्हणजे मानवी बुद्धिमत्तेसारखी अनुभवातून शिकण्याची क्षमता मशीन्समध्ये व त्या चालवण्याऱ्या साॅफ्टवेअर प्राेग्रॅम्समध्ये आणणे असते. कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या ध्येयांमध्ये शिकणे, तर्क करणे आणि समज घेणे समाविष्ट आहे.

कृत्रिम बुद्धिमत्ता शेतीमध्ये कुठे मदत करू शकते

जमिनींची काटेकोरपणे मशागत,
माती परीक्षण, हवामान बदल,
बियाणे व खते निवडणे,
सिंचन व्यवस्थापन,
तण नियंत्रण,
काढणीपश्‍चात तंत्रज्ञान,
साठवणूक प्रणाली
यावरील शेतीशी निगडित कार्यात कृत्रिम बुद्धिमत्ता अतिशय चांगल्याप्रकारे कार्य करून भरघोस उत्पन्न देवू शकते.

शेतकरी मित्रांचे पारंपारिक शेती केल्यामुळे उत्पन्न कमी होण्याचे प्रमुख कारण.

योग्य माती पाणी परीक्षण न करणे.
अयोग्य बियाणे निवड.
अवकाळी पाऊस.
वातावरण बदल अजागरूकता ,
कीड व रोग यांची शास्त्रीय माहिती उपलब्ध नसणे.
तण व्यवस्थापन ज्या मुळे सगळ्यांत जास्त 33 टक्के नुकसान होते.
काढणीपश्‍चात होणारे पिकांचे नुकसान (फळ व भाजीपाला पिकांमध्ये सुमारे 30 ते 40 टक्के होत असतात), शेती यांत्रिकीकरण मध्ये असलेली कमी माहिती.

कृत्रिम बुद्धिमत्ताचा शेतीमध्ये वापर :-

हवामानाचा अंदाज :

विविध उपग्रहाचे चित्र वापर करून त्या मध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता वापर करून वैज्ञानिक हवामानाचा अंदाज शेतकरी मित्रांना पुरवणे. उदाहरण :- स्कायमॅट

 

कीटक व रोग नियंत्रण :-

जर्मन-आधारित टेक स्टार्ट-अप पीईएटीने प्लँटिक्स नावाचा एआय-आधारित अॅप विकसित केला आहे ज्यामुळे वनस्पतींमध्ये कीटक आणि रोगांचा समावेश असलेल्या मातीतील पोषक तत्वांची कमतरता ओळखता येते ज्यायोगे शेतकर्‍यांना यांना खताचा वापर करण्याची कल्पना देखील येते ज्यामुळे कापणीची गुणवत्ता सुधारण्यास मदत होते. हे अ‍ॅप प्रतिमा ओळख-आधारित तंत्रज्ञान वापरते. शेतकरी स्मार्टफोन वापरुन वनस्पतींच्या छायाचित्र टिपू शकतो. आम्ही या अनुप्रयोगावरील छोट्या व्हिडिओंद्वारे टिपा आणि इतर निराकरणासह माती पुनर्संचयित तंत्रदेखील पाहू शकतो.

प्रिसिजन शेती व भविष्यवाणी विश्लेषणे:

कृषी क्षेत्रातील एआय अनुप्रयोगांनी असे अनुप्रयोग आणि साधने विकसित केली आहेत जी शेतक-यांना पाण्याचे व्यवस्थापन, पीक फिरविणे, वेळेवर काढणी, पिकांचे पीक घेतले जाणारे प्रकार,कीटक हल्ले, पोषण व्यवस्थापन. याविषयी योग्य मार्गदर्शन करून शेतकर्‍यांना अचुक व नियंत्रित शेती करण्यास मदत करतात. उपग्रह आणि ड्रोनद्वारे हस्तगत केलेल्या प्रतिमांच्या संदर्भात मशीन लर्निंग अल्गोरिदम वापरताना, एआय-सक्षम तंत्रज्ञान हवामान परिस्थितीचा अंदाज लावतात, पीक टिकून राहण्याचे विश्लेषण करतात आणि तापमान, वारा वेग आणि सौर किरणे, पर्जन्यवृष्टी यासारख्या डेटा मिळवून शेतात रोग किंवा कीटकांची कमतरता आणि वनस्पतींचे कमी पोषण यांचे शेतात मूल्यांकन करतात.

कृषी रोबोटिक्सः

एआय कंपन्या रोबोट्स विकसित करीत आहेत ज्या शेती क्षेत्रात सहजपणे अनेक कामे करू शकतात. मानवाच्या तुलनेत जास्त प्रमाणात जास्त प्रमाणात वेगवान वेगाने तण नियंत्रित करण्यास तसेच रोपांचे पीक नियंत्रित करण्यासाठी या प्रकारच्या रोबोटचे प्रशिक्षण दिले जाते.
एआय सिस्टीम उपग्रह प्रतिमा वापरतात आणि एआय अल्गोरिदमचा वापर करून ऐतिहासिक डेटाशी तुलना करतात आणि एखादे कीटक उतरले आहे आणि कोणत्या प्रकारचे टोळ कीटक, इ. सारख्या ठिकाणी गेले आहे हे शोधून काढातात आणि त्यांच्या शेतकर्‍यांच्या स्मार्टफोनवर सतर्कता पाठवतात.

 

पंरतु एवढे तंत्रज्ञान असून सुद्धा शेतकरी मित्रांच्या वापरणे पासून दूर आहे त्याचे मुख्य कारण म्हणजे सीमांत व लघु शेतकरी. पंरतु जर हेच शेतकरी एकत्र जुळून गट स्थापन, शेतकरी उत्पादन कंपनी स्थापना करून नावीन्य तंत्रज्ञान मिळून वापर करु शकतात. याकरिता कृषि शास्त्र समुह महाराष्ट्र विविध शेतकरी गटांना, शेतकरी उत्पादक शेतकरी कंपनी उच्च तंत्राविषयी अवगत करण्याचे उद्दीष्ट ठेवलेले आहे.

लेखक - निखिल रमेश यादव
संस्थापक व अध्यक्ष कृषि शास्त्र समुह महाराष्ट्र
8408912706