Silk production Business: आजकाल शेती एक उद्योग म्हणून उदयास येत आहे. प्रत्यक्षात, माती सोने पिकवत आहे, मग ती भूखंडाच्या स्वरूपात असो किंवा शेताच्या स्वरूपात. शेती आता फक्त गहू आणि तांदळाची लागवड करण्यापूर्ती मर्यादित नाही.

पशुपालन, मत्स्यपालन, दुग्ध प्रक्रिया प्रकल्प, दुग्ध उद्योगासह अनेक व्यवसाय आहेत ज्यातून आज शेतकरी चांगले उत्पन्न घेत आहेत.शेतीतून मिळणारे उत्पन्न पाहता अनेक युवक आपली नोकरी सोडून शेताकडे वळत आहेत. शेतीशी संबंधित असेच एक काम आहे, जे चांगले पैसे मिळवून सुरू करता येते.शेतीशी संबंधित कामांपैकी एक म्हणजे रेशीम किड्यांचे संगोपन. कच्चे रेशीम बनवण्यासाठी रेशीम किड्यांच्या संगोपनाला रेशीम किंवा रेशीम शेती म्हणतात. रेशीम उत्पादनाच्या बाबतीत भारत चीननंतर दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. सर्व प्रकारचे रेशीम येथे घेतले जातात. भारतात 60 लाखांहून अधिक लोक विविध प्रकारच्या रेशीम कीटकांच्या संगोपनात गुंतलेले आहेत.

यानंतर,भारतातील केंद्रीय रेशीम संशोधन केंद्राची स्थापना 1943 साली बहारामपूर येथे झाली.यानंतर, रेशीम उद्योगाला चालना देण्यासाठी रेशीम मंडळाची स्थापना 1949 ची स्थापना करण्यात आली आहे. मेघालयातील सेंट्रल एरी रिसर्च इन्स्टिट्यूट आणि रांचीमध्ये सेंट्रल तुसार संशोधन प्रशिक्षण संस्था स्थापन करण्यात आली. भारत सरकार रेशीम किड्यांच्या संगोपनासाठी प्रशिक्षण आणि आर्थिक सहाय्य देण्याचे काम करते. या व्यतिरिक्त, सरकार रेशीम कीटक संगोपन, रेशीम किड्यांची अंडी, कीटकांपासून तयार केलेल्या कोकोसाठी बाजारपेठ उपलब्ध करून देण्यासाठी उपकरणे पुरवण्यास मदत करते.

भारतात तीन प्रकारची रेशीम शेती आहे - तुती शेती, तुसार शेती आणि एरी शेती. रेशीम हे कीटकांच्या प्रथिनेपासून बनलेले फायबर आहे. तुती, अर्जुनाच्या पानांना खाणाऱ्या कीटकांच्या अळ्यापासून उत्तम रेशीम तयार केले जाते. तुतीची पाने खाऊन कीटकांनी निर्माण केलेल्या रेशीमाला तुती रेशीम म्हणतात. कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, तामिळनाडू, जम्मू -काश्मीर आणि पश्चिम बंगाल येथे तुती रेशीम तयार होते. तुती नसलेले रेशीम झारखंड, छत्तीसगड, ओडिशा, उत्तर प्रदेश आणि ईशान्येकडील राज्यांमध्ये तयार होते. केंद्रासह प्रत्येक राज्य सरकार स्वतःच्या स्तरावर शेतकऱ्यांसाठी रेशीम योजना तयार करते. ज्या शेतकऱ्यांना त्यांच्या एक एकर जमिनीत तुती लागवड आणि रेशीम कीटक पालन करायचे आहे त्यांना सरकार सर्व प्रकारची मदत देत असते.

 

भारत सरकारच्या वेबसाइटवर रेशीम कीटकांच्या संगोपनाविषयी अधिक माहिती https://www.india.gov.in/hi/topics/agriculture/sericulture  कडून मिळवता येते.

रेशीम पालनामध्ये करिअर कराण्यासाठी अनेक महाविद्यालये आणि विद्यापीठात यासंबंधी डिग्री- डिप्लोमा कोर्स शिकवले जातात.
रेशीम शेतीशी संबंधित अभ्यासासाठी, आपण या संस्थांशी संपर्क साधू शकता-
केंद्रीय रेशीम संशोधन आणि प्रशिक्षण संस्था, म्हैसूर
-केंद्रीय रेशीम संशोधन आणि प्रशिक्षण संस्था, बलरामपूर
-सॅम हिगिनबॉटम कृषी, तंत्रज्ञान आणि विज्ञान संस्था
-ओडिशा कृषी आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठ, भुवनेश्वर
-शेर-ए-काश्मीर कृषी विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठ, जम्मू
-इंदिरा गांधी राष्ट्रीय मुक्त विद्यापीठ, नवी दिल्ली
-केंद्रीय रेशीम संशोधन आणि प्रशिक्षण संस्था, पंपूर, जम्मू आणि काश्मीर