दूध हे निरोगी संतुलित आहाराचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. 2001 पासून, जागतिक दूध दिन दरवर्षी 1 जून रोजी साजरा केला जातो. गेल्या दिवशी जागतिक दूध दिनानिमित्त राष्ट्रीय दुग्ध संशोधन संस्था, कर्नाल येथे दूध प्रदर्शनाचे आयोजन करण्यात आले होते.

या प्रसंगी राष्ट्रीय दुग्ध संशोधन संस्थेचे संचालक डॉ. धीर सिंग म्हणाले की, 2021-22 या वर्षात 221 दशलक्ष टन वार्षिक दूध उत्पादनासह भारत हा सर्वात मोठा दूध उत्पादक देश आहे, जो जागतिक दुधाच्या 24% उत्पादन करतो. त्यांनी सांगितले की, देशात प्रति व्यक्ती दुधाची उपलब्धता प्रतिदिन ४४४ ग्रॅम आहे.

दूध हे जीवनसत्त्वे आणि खनिजे, विशेषत: कॅल्शियमचा उत्कृष्ट स्रोत आहे. हाडांचे आरोग्य राखण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. संतुलित आहाराचा भाग म्हणून आपण दररोज दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ जसे की दही आणि चीज यांचे सेवन केले पाहिजे.

संचालक म्हणाले की, नॅशनल डेअरी रिसर्च इन्स्टिट्यूट ही डेअरी क्षेत्रातील अग्रगण्य संस्था असून, दुग्धशाळेत अनेक विक्रम प्रस्थापित केले आहेत आणि दुग्धजन्य पदार्थांच्या बाबतीत देशाला एका नव्या उंचीवर नेले आहे. डॉ. धीर सिंग पुढे म्हणाले की, एनडीआरआयने दुधातील अशुद्धता शोधण्यासाठी आणि ग्राहकांना उत्तम दर्जाचे स्वच्छ दूध देण्यासाठी भेसळ किटची श्रेणीही विकसित केली आहे.

परदेशातून परतल्यानंतर गावात सुरू केली काकडीची शेती, आता वर्षभरात 15 लाखांचा नफा

जलद चाचणी किट दुधात भेसळ दाखवणार

प्रदर्शनातील डेअरी तंत्रज्ञानाच्या विद्यार्थ्यांनी सांगितले की, राष्ट्रीय दुग्ध संशोधन संस्था, कर्नालच्या शास्त्रज्ञांनी दुधामध्ये सॉर्बिटॉलची उपस्थिती शोधण्यासाठी एक जलद चाचणी किट विकसित केली आहे. त्यांनी सांगितले की, द्रव दुधात सॉर्बिटॉल नावाच्या रसायनाची भेसळ होत असल्याच्या बातम्या येत आहेत. दुधात सॉर्बिटॉल जोडण्याचे मुख्य कारण म्हणजे फसवेपणाने त्याचे घन-चरबीचे प्रमाण वाढवणे, परंतु यामुळे दुधाचे पौष्टिक मूल्य कमी होते.

ते म्हणाले की, डेअरी उद्योग दुधात सॉर्बिटॉलचे अस्तित्व शोधण्यासाठी चाचण्यांची मागणी करत आहे. विद्यार्थ्यांनी नोंदवले की चाचणी वापरण्यास अतिशय सोपी आहे आणि त्यासाठी कोणत्याही उपकरणाची आवश्यकता नाही. या चाचणीद्वारे दुधाच्या संशयित नमुन्यांमध्ये सॉर्बिटॉलची उपस्थिती आढळून येते. दुधाचा नमुना रसायनात मिसळल्यावर रंग बदलून ते ओळखले जाऊ शकते.