कृषी विज्ञान केंद्राला (KVK) भारतातील कृषी व्यवस्थेचा कणा म्हटले जाते. शेतकर्‍यांच्या शेतात नवीन विकसित शेती तंत्रज्ञान आणि कृषी संशोधन नेण्यासाठी KVKs आघाडीवर काम करतात. या संस्थांमुळे शेतकरी मोठं- मोठी प्रगती करत असतात. याच KVK चे तपशील केंद्रीय कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्री नरेंद्र सिंह तोमर यांनी नुकतेच लोकसभेत सादर केले आहेत, ज्या अंतर्गत सध्या देशभरात एकूण 731 KVK कार्यरत आहेत.

यापैकी सर्वाधिक केव्हीके उत्तर प्रदेशात कार्यरत आहेत. केंद्रीय कृषिमंत्री नरेंद्र सिंह तोमर यांनी लोकसभेत दिलेल्या माहितीनुसार, देशातील प्रत्येक जिल्ह्यात किमान एक केव्हीके आहे, तर भौगोलिक दृष्टिकोनातून मोठ्या जिल्ह्यांमध्ये एकापेक्षा जास्त केव्हीके कार्यरत आहेत. कृषी विद्यापीठांतर्गत जास्तीत जास्त 506 केव्हीके चालवली जात आहेत.

हेही वाचा : पीएम किसानचा पैसा मिळवणं झालं अजून सोपं; फक्त मोबाईलमध्ये करावं लागेल हे काम

केंद्रीय कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्री नरेंद्र सिंह तोमर यांनी नुकतेच लोकसभेत KVK चे राज्यवार आणि संस्थात्मक तपशील शेअर केले आहेत. ज्या अंतर्गत सध्या 38 KVK विविध राज्य सरकारांच्या अंतर्गत कार्यरत आहेत. त्यामुळे ICAR च्या नियंत्रणाखाली 66 KVK आहेत. त्याचप्रमाणे 103 KVK विविध NGO अंतर्गत कार्यरत आहेत. तर, कृषी विद्यापीठांतर्गत जास्तीत जास्त 506 KVK कार्यरत आहेत. तर 3-3 केव्हीके केंद्रीय विद्यापीठे आणि सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (पीएसयू) अंतर्गत कार्यरत आहेत. त्याच वेळी, 7 केव्हीके

 

डीम्ड अंतर्गत कार्यरत आहेत. KVK ने शेतकऱ्यांच्या शेतात 1 लाखांहून अधिक तंत्रज्ञानाच्या चाचण्या केल्या आहेत. KVK च्या भूतकाळातील कार्य आणि उद्देशाविषयी माहिती देताना केंद्रीय कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्री नरेंद्र सिंह तोमर म्हणाले की, KVKs भारतीय कृषी संशोधन परिषद द्वारे (ICAR) केले आहेत. संशोधन-विकसित तंत्रज्ञानाचे वेगळेपण शोधण्यासाठी शेतकऱ्यांच्या शेतात चाचण्या घेतल्या जातात. ज्या अंतर्गत KVK शेतकऱ्यांना नवीन तंत्रज्ञानाचा लाभ देण्यासाठी शेतकऱ्यांच्या शेतात मोठ्या प्रमाणात तंत्रज्ञान प्रात्यक्षिकांचे आयोजन करते. कृषी मंत्री म्हणाले की, KVK ने आतापर्यंत शेतकऱ्यांच्या शेतात 1.12 लाख चाचण्या घेतल्या आहेत. त्याच वेळी, KVK द्वारे पीक, पशुधन, मत्स्यपालन, कृषी यंत्रसामग्री आणि इतर उद्योगांशी संबंधित विविध तंत्रज्ञानावर 7.35 लाख प्रदर्शने आयोजित केली आहेत.

सध्या कोणत्या राज्यात किती KVK कार्यरत आहेत

राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेश
अंदमान आणि निकोबार 3
आंध्र प्रदेश 24
अरुणाचल प्रदेश 17
आसाम 26
ब‍िहार 44
छतीसगढ़ 28
द‍िल्‍ली 1
गोवा 2
गुजरात 30
हरियाणा 18
ह‍िमाचल प्रदेश 13
जम्‍मू आणि कश्‍मीर 20
झारखंड 24
कर्नाटक 33
केरल 14
लद्दाख 4
लक्ष्‍यद्वीप 1
मध्‍य प्रदेश 54
महाराष्‍ट्र 50
मण‍िपुर 9
मेघालय 7
म‍िझोराम 8
नागालँड 11
ओड‍िशा 33
पुदुचेरी 3

पंजाब 22
राजस्‍थान 47
सि‍क्‍क‍िम 4
तम‍िलनाडु 32
तेलांगना 16
त्रिपुरा 8
उत्‍तर प्रदेश 89
उत्‍तराखंड 13
वेस्‍ट बंगाल 23
कुल 731