Top Harvesting Machine For Wheat : पिकांची काढणी ही शेतीच्या कामात महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. या कामासाठी मोठ्या प्रमाणात मजुरांची आवश्यकता आहे. मात्र आजकाल, कापणीच्या वेळी मजुरांची उपलब्धता आणि कमाल मजुरीचे दर ही शेतकऱ्यांसाठी गंभीर समस्या बनली आहे. आजही भारतात अनेक भागात कापणीसाठी विळा वापरला जातो. सिकलसेल काढणीसाठी हेक्टरी १८-२५ मजूर दिवसाला लागतात. त्यामुळे काढणीसाठी बराच वेळ आणि श्रम खर्ची पडतात. या समस्यांवर मात करण्यासाठी यांत्रिक पद्धतींचा वापर केला जाऊ शकतो. काही यांत्रिक कापणीनंतर पिकांचे अवशेष शिल्लक राहतात. ज्याच्या व्यवस्थापनासाठी यंत्रेही बांधण्यात आली आहेत. मात्र या यंत्रांची माहिती नसल्याने शेतकरी पिकांचे अवशेष जाळून टाकतात. त्यामुळे वातावरण प्रदूषित होते आणि जमिनीतील अनुकूल कीटकही जळून जातात.

पीक कापणी आणि पीक अवशेष व्यवस्थापनासाठी, ऑटोमॅटिक व्हर्टिकल कन्व्हेयर रीपर, सिट-चालित ऑटोमॅटिक रीपर, ट्रॅक्टर-चालित व्हर्टिकल कन्व्हेयर रीपर, ऑटोमॅटिक कॉम्बाइन हार्वेस्टर, ऑटोमॅटिक हार्वेस्टर-कम-बंडलर, चाफ कॉम्बाइन, ट्रॅक्ट-लास्टर-ट्रॅक्टर यांसारखी स्वयंचलित मशीन सध्या बाजारात उपलब्ध आहे. या यंत्रांच्या साह्याने कमी वेळेत जास्त काम करता येते आणि विळा वापरून काढणीच्या तुलनेत कामाचा खर्चही कमी असतो. शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त असलेल्या काही यंत्रांचे थोडक्यात वर्णन खालीलप्रमाणे आहे.

स्वयंचलित अनुलंब कन्व्हेयर रीपर

हे इंजिनवर चालणारे यंत्र आहे जे पीक काढणीसाठी वापरले जाते. हे मशीन चालवण्यासाठी चालकाला मागे चालावे लागते. या यंत्राच्या साह्याने धान्य व तेलबिया पिके कापून ती एका ओळीत ठेवता येतात. या मशीनमध्ये इंजिन, पॉवर ट्रान्समिशन बॉक्स, कटिंग स्ट्रिप, क्रॉप रो सेपरेटर, लग्जसह कन्व्हेयर बेल्ट, स्टार व्हील आणि स्टिअरिंग सिस्टिम मजबूत फ्रेमवर बसवण्यात आली आहे. यामध्ये, बेल्ट आणि पुलीद्वारे इंजिनची शक्ती, कटिंग बेल्ट आणि कन्व्हेयर बेल्टमध्ये प्रसारित केला जातो.

रीपर पुढे सरकवण्याच्या बाबतीत, पीक पंक्ती दुभाजक पिकाला विभाजित करतो आणि कटिंग पट्टीच्या संपर्कात आल्यावर पिकाचे कांडे कापले जातात. पीक हाताने बांधून मळणीच्या ठिकाणी नेले जाते. कापणी केलेले पीक उभ्याने यंत्राद्वारे वाहून नेले जात असल्याने पिकाचे विखुरल्याने होणारे नुकसान टाळता येते. या मशीनची लांबी, रुंदी आणि उंची अनुक्रमे 2450, 1200 आणि 1000 मि.मी. अशी आहे. कटिंग स्ट्रिपची लांबी आणि पिच अनुक्रमे 1000 आणि 75 मिमी आहे. या यंत्राचा वापर प्रामुख्याने गहू, धान, सोयाबीन आणि इतर तृणधान्ये आणि तेलबिया पिकांच्या काढणीसाठी योग्य आहे. या मशीनची कार्य क्षमता अंदाजे 0.15 हेक्टर/तास आहे. या यंत्राचा इंधन वापर अंदाजे 1 लिटर प्रति तास आहे. या मशीनची अंदाजे किंमत सुमारे 85,000 रुपये आहे.

सिट-ऑन रिपर

सिट-चालित स्वयंचलित रीपर हे एक स्वयंचलित मशीन आहे ज्यावर ड्रायव्हरसाठी सीट असते. या मशीनला दोन मोठी वायवीय चाके आहेत. त्याचे ऑपरेशन मागील एक्सलद्वारे नियंत्रित केले जाते. हे यंत्र चालवण्यासाठी सुमारे 6 एचपी क्षमतेचे डिझेल इंजिन वापरले जाते. हे मशिन सोयीस्कर क्लच, ब्रेक, स्टीयरिंग हायड्रॉलिक सिस्टीम आणि पॉवर ट्रान्समिशन सिस्टीमने सुसज्ज आहे जे मशीन सहज चालवण्यास मदत करते. यात क्रॉप रो सेपरेटर, स्टार व्हील, कटिंग बेल्ट, कन्व्हेयर बेल्ट आणि वायर स्प्रिंग इ. या रीपरमध्ये दोन पुढे आणि एक मागे हालचाल करण्याची तरतूद आहे. या यंत्राद्वारे पीक काढल्यानंतर ते कन्व्हेयर बेल्टने खेचले जाते आणि मशीनच्या एका बाजूला ओळीत ठेवले जाते.

या मशीनची लांबी, रुंदी आणि उंची अनुक्रमे अंदाजे 3185, 1900 आणि 1450 मिमी आहे. मशीनचे वजन अंदाजे 1530 किलोग्रॅम आहे आणि चालविण्याचा वेग अंदाजे 3.0 ते 3.5 किमी/तास आहे. या मशीनची फील्ड क्षमता 0.25 ते 0.30 हेक्टर/तास आहे आणि फील्ड कामाची कार्यक्षमता 60-70% आहे. यामध्ये, इंधनाचा वापर 0.90 - 1.15 लिटर/तास आहे आणि पीक नुकसान 5.0 - 5.9 टक्के आहे. या यंत्राचा वापर भात, गहू, सोयाबीन आणि इतर तृणधान्ये आणि तेलबिया पिकांच्या काढणीसाठी योग्य आहे. या मशीनची अंदाजे किंमत अंदाजे 1,50,000/- रुपये आहे.

ट्रॅक्टर चालविणारा उभा कन्व्हेयर रीपर

हे ट्रॅक्टरवर चालणारे कापणी यंत्र आहे. हे मशीन ट्रॅक्टरच्या समोर बसवले जाते आणि ते ट्रॅक्टरच्या पीटीओला जोडलेले असते. हे कपलिंग शाफ्ट आणि इंटरमीडिएट शाफ्टद्वारे चालवले जाते. ट्रॅक्टरच्या हायड्रॉलिकद्वारे जमिनीपासून वरच्या यंत्राची उंची पुली आणि स्टीलच्या दोरीच्या साहाय्याने नियंत्रित केली जाते. स्पिनिंग बेल्टने पीक घेतल्यानंतर, माउंट केलेल्या कन्व्हेयर बेल्टच्या सहाय्याने पीक उभ्या स्थितीत यंत्राच्या एका बाजूला नेले जाते आणि कापणी केलेले पीक एका ओळीत जमिनीवर उभ्या दिशेने जमिनीवर येते.

या उपकरणामध्ये 75 मि.मी. यात पिच्ड हार्वेस्टर असेंब्ली, 7 क्रॉप रो सेपरेटर, लग्जसह 2 कन्व्हेयर बेल्ट, प्रेशर स्प्रिंग, पुली आणि पॉवर ट्रान्समिशन गियर बॉक्स यांचा समावेश आहे. कटिंग स्ट्रिप असेंब्लीच्या समोर रो सेपरेटर बसवले जातात आणि स्टार व्हील रो सेपरेटरच्या वर बसवले जाते. या मशीनमध्ये 7 तारेची चाके आहेत, ज्याचा व्यास 270 - 282 मिमी आहे. मी आणि 2000 - 2210 मिमी. मी प्रभावी रुंदी कटिंग पट्टी आहे. त्यात 55-60 मि.मी रुंदीचा कन्व्हेयर बेल्ट, 118 -140 मिमी. मी व्यासाची पुली आणि 1600-2010 मिमी लांबीचा कटर बार बसवला आहे. ट्रॅक्टर चालविलेल्या उभ्या कन्व्हेयर रीपरचा वापर गहू आणि भात पिके कापण्यासाठी आणि जमिनीवर सलग ठेवण्यासाठी केला जातो. या मशीनची अंदाजे किंमत 55,000/- रुपये आहे.

स्वयंचलित कंबाईन हार्वेस्टर

स्वयंचलित कंबाईन हार्वेस्टरमध्ये कटिंग युनिट, मळणी युनिट आणि साफसफाई आणि धान्य हाताळणी युनिट असते. कटिंग युनिटमध्ये पुली, कटिंग बेल्ट, ऑगर आणि फीडर कन्व्हेयर असतात. मळणी युनिटमध्ये मळणी सिलेंडर, अवतल आणि सिलेंडर बीटर असतात. साफसफाईच्या युनिटमध्ये मुख्यतः वॉकर, एक कटिंग चाळणी आणि धान्य गोळा करण्यासाठी धान्य पॅन असते. धान्य हाताळणी युनिटमध्ये ग्रेन लिफ्ट आणि फ्लो ऑगर स्थापित केले आहेत.

कापणी झाल्यानंतर, पीक फीडर कन्व्हेयरद्वारे सिलेंडर आणि अवतल असेंबलीकडे जाते, जिथे ते मळणी केली जाते आणि धान्य आणि भुसाचे वेगवेगळे भाग एकमेकांपासून वेगळे केले जातात. त्यात 4300 मि.मी. मी लांबीचे पट्ट्यामध्ये कापले जाते. त्याची कटिंग उंची 550 - 1250 मिमी आहे. मी आहे. त्यात 605 मि.मी. मी व्यास आणि 1240 मिमी. मी एक लांब मळणी ड्रम बसवला आहे जो 540-1050 आवर्तन प्रति मिनिट वेगाने चालतो. यामध्ये, धान्य टाकीची क्षमता 3.28 m3 आहे आणि तिचा वेग 2.0 - 11.4 किमी/तास आहे. स्वयंचलित कंबाईन हार्वेस्टरचा वापर धान्य आणि इतर पिकांची कापणी करण्यासाठी तसेच मळणी आणि साफसफाईसाठी केला जातो. या मशीनची अंदाजे किंमत 12 ते 18 लाख रुपये आहे.

भुसकट एकत्र करा

चाफ कॉम्बाइन ट्रॅक्टरच्या पीटीओला जोडलेली असते. हे एका मोटरद्वारे चालवले जाते ज्यामध्ये कटिंग बेल्ट, पुली, फीडिंग ऑगर आणि पारंपारिक मळणीसारखे ब्रशिंग सिलेंडर असते. या यंत्राद्वारे, धान्याच्या संयोगाच्या ऑपरेशननंतर, पिकाचा उरलेला पेंढा आणि फेकलेला पेंढा गोळा केला जातो आणि यंत्राच्या अवतल सिलेंडर युनिटमध्ये पाठविला जातो, जेथे त्याचे लहान तुकडे केले जातात आणि अवतलातून जातात. रेसिप्रोकेटिंग कटिंग स्ट्रिपचा वापर पिकाचा उरलेला पेंढा आणि कंबाइनने न कापलेला पेंढा कापण्यासाठी केला जातो. अवतलातून गेलेला भुसा सक्शन धमनीच्या मदतीने वायरच्या जाळीने झाकलेल्या ट्रॉलीमध्ये गोळा केला जातो. भुसापासून धान्य मिळविण्यासाठी, अवतल खाली एक चाळणी ठेवली जाते.

या मशीनची लांबी, रुंदी आणि उंची अनुक्रमे 3370–5350, 2145 – 2400 आणि 2210 मिमी आहे. कटिंग स्ट्रिपची लांबी आणि कटिंगची उंची अनुक्रमे 1830 आणि 60 मिमी आहे. त्याच्या पुलीचा व्यास 435 - 485 मिमी आणि रुंदी 1920 - 1935 मिमी आहे. या यंत्राच्या मळणी ड्रमची रुंदी 1025 - 1250 मिमी, व्यास 525 - 625 मिमी आणि मळणी ड्रमचा वेग 650 आवर्तन प्रति मिनिट आहे. धमनीचा व्यास 660 मिमी आणि रुंदी 230 मिमी आहे. या मशीनची कार्यक्षमता ०.4 हेक्टर/तास आहे. ग्रेन कंबाईनच्या ऑपरेशननंतर गहू आणि धान पिकाचा उरलेला भुसा आणि फेकलेला पेंढा गोळा करण्यासाठी चाफ कॉम्बाइनचा वापर केला जातो. या यंत्रातून हेक्टरी सुमारे 50 किलो धान्य मिळू शकते. या मशीनची अंदाजे किंमत 1.55 लाख रुपये आहे.

स्वयंचलित कटिंग कम बांधण्याचे मशीन

स्वयंचलित कापणी कम बांधण्याचे यंत्र केवळ पिकाची कापणी करत नाही तर धाग्याच्या साहाय्याने बंडल देखील तयार करते. या मशीनमध्ये दोन मोठी आणि एक लहान वायवीय चाके आहेत. त्याचे ऑपरेशन मागील चाकाद्वारे नियंत्रित केले जाते. हे यंत्र चालवण्यासाठी सुमारे 10 हॉर्स पॉवरचे डिझेल इंजिन बसवण्यात आले आहे. हे मशिन क्लच, ब्रेक, स्टीयरिंग सिस्टीम आणि पॉवर ट्रान्समिशन सिस्टीमने सुसज्ज आहे जे मशीन सुरळीत चालवण्यास मदत करते आणि कमी खर्चात 100 टक्के भुसाचे उत्पादन सुनिश्चित करते. या यंत्राचा वापर प्रामुख्याने गहू, भात, ओट, बार्ली आणि इतर तृणधान्य पिकांसाठी केला जातो.

या मशीनची कटिंग रुंदी 1200 मिमी आहे. मी आणि कटिंगची उंची 30 - 50 मिमी. मी आहे. या मशीनमध्ये 4 फॉरवर्ड आणि एक रिव्हर्स रनिंग गीअर्स आहेत आणि त्याची कार्य क्षमता 0.4 हेक्टर/तास आहे. ते एका तासात सुमारे 1 लिटर डिझेल वापरते. या मशीनचा वापर 80 ते 110 सें.मी. पर्यंतच्या पिकांसाठी योग्य. बरसीम, मेंथा, भाताचे खोडे आणि इतर चारा पिके कापण्यासाठी या मशीनद्वारे इतर प्रकारचे कटर बार देखील बसवता येतात. त्याची अंदाजे किंमत 2.00 लाख रुपये आहे.

लेखक: डॉ. हिमांशू त्रिपाठी, सहायक प्राध्यापक, कृषी अभियांत्रिकी विभाग, आर. एस. एम. कॉलेज धामपूर, बिजनौर, उत्तर प्रदेश