आजही शेतकरी शेतीसोबतच पशुपालन करून उत्पन्न वाढवत आहेत. अशा स्थितीत पशुपालक शेतकऱ्यांची सर्वात मोठी अडचण ही आहे की, त्यांची गाय, म्हशी ही जनावरे कमी दूध देतात.

अनेक वेळा असे दिसून येते की अधिक दुधाच्या हितासाठी पशुपालक आपल्या दुभत्या गायी, म्हशींना इंजेक्शन देतात, त्यामुळे ते अधिक दूध देऊ लागतात. पण आम्ही तुम्हाला सांगतो की असे केल्याने केवळ जनावरांच्या आरोग्यावरच परिणाम होत नाही तर असे दूध सेवन करणे इतरांसाठीही धोकादायक ठरू शकते. भारतात प्राचीन काळापासून शेतीसह पशुपालन केले जात आहे. आज आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत की गाय, म्हैस या दुभत्या जनावरांचे दूध नैसर्गिक आणि घरगुती औषधी पद्धतीने कसे वाढवता येते जेणेकरून ते प्राणी स्वतःहून अधिक दूध देण्यास सुरुवात करतात. चला तर मग जाणून घेऊया किसनराजच्या माध्यमातून गाय, म्हशीचे दूध वाढवण्याचे तीन सोपे उपाय.

गायीच्या दुधाची पावडर

लहान मुलांच्या आरोग्यासाठी ज्याप्रमाणे बाजारात अनेक पौष्टिक पावडर उपलब्ध आहेत, त्याचप्रमाणे दुभत्या जनावरांसाठीही अनेक कंपन्यांच्या पावडर उपलब्ध आहेत, ज्याचा वापर करून जनावरे अधिक दूध देतात. याशिवाय शेतकरी देशी पद्धतीने जनावरांसाठी चूर्ण (पावडर) बनवतात, ज्यामुळे जनावरांना दिल्यास जास्त दूध मिळते.

असे दूध वाढवण्याचे नैसर्गिक सोपे उपाय

गाय आणि म्हशीचे दूध वाढवण्यासाठी आपण नेहमी निरुपद्रवी उपाय केले पाहिजेत जेणेकरून जनावरांच्या आरोग्यास कोणतीही हानी होणार नाही आणि दूध देखील अधिक प्रमाणात मिळते. अशा उपायांचा अवलंब केल्यास दर्जेदार दूध अधिक प्रमाणात मिळू शकते. यासाठी गाय किंवा म्हशीच्या आहाराकडेही लक्ष देणे आवश्यक आहे. याशिवाय त्यांची देखभाल याकडेही लक्ष दिले पाहिजे.

चवळीचे गवत खाल्ल्याने गाय आणि म्हशीचे दूध वाढते

पशुसंवर्धन विभागाच्या म्हणण्यानुसार, चवळीचे गवत खाल्ल्याने गाईचे दूध वाढते. चवळीच्या गवतामध्ये औषधी गुणधर्म असतात ज्यामुळे दुधाचे प्रमाण वाढते. चवळीचे गवत खाल्ल्याने गाईच्या आरोग्यावर कोणताही विपरीत परिणाम होत नाही आणि दुधाचे प्रमाणही सहज वाढते. चवळी गवतामध्ये काही वैशिष्ट्ये आढळतात, त्यामुळे ते गाई आणि म्हशींना खाऊ घालणे फायदेशीर असल्याचे सांगितले जाते . चवळी गवताचे वैशिष्ट्य म्हणजे हे गवत इतर गवतांपेक्षा अधिक पचणारे असते. त्यात प्रथिने आणि फायबर मुबलक प्रमाणात आहे जे दुग्धजन्य प्राण्यांसाठी आवश्यक आहे. अशा परिस्थितीत पशुपालकांनी गाई आणि म्हशींना चवळीचे गवत खाऊ घातल्यास ते नैसर्गिकरित्या दुधाचे प्रमाण वाढवू शकतात.

गाय आणि म्हशीचे दूध वाढवण्यासाठी घरगुती औषध बनवा

गाय आणि म्हशीच्या दुधाचे प्रमाण वाढवण्यासाठी तुम्ही त्याचे औषध घरीच बनवू शकता. यासाठी तुम्हाला काही गोष्टींची आवश्यकता असेल ज्या तुम्हाला सहज मिळतील. औषध तयार करण्याची पद्धत खालीलप्रमाणे आहे-

हे औषध बनवण्यासाठी तुम्हाला 250 ग्रॅम गव्हाची लापशी, 100 ग्रॅम गुळाचे सरबत, 50 ग्रॅम मेथी, एक कच्चा खोबरे, 25-25 ग्रॅम जिरे आणि कॅरमचे दाणे लागतील.

या गोष्टी कशा वापरायच्या

सर्व प्रथम दलिया, मेथी आणि गूळ शिजवून घ्या. यानंतर खोबरे बारीक करून त्यात टाकावे. ते थंड झाल्यावर जनावरांना खायला द्यावे.हे घटक फक्त सकाळी रिकाम्या पोटी 2 महिने खायला दयावे .गायीला वासरू देण्‍याच्‍या एक महिना अगोदर ते सुरू करावे आणि वासरू दिल्यानंतर एक महिन्‍यापर्यंत पाजावे.25-25 ग्रॅम कॅरम आणि जिरे गायीच्या वासराला 3 दिवसांनी द्यावेत. असे केल्याने तुम्हाला लवकरच चांगले परिणाम मिळू लागतील. गाईला वासरू झाल्यानंतर २१ दिवस सामान्य आहार द्यावा.

गाईचे बाळ 3 महिन्यांचे झाल्यावर किंवा गाईचे दूध कमी झाल्यावर त्याला दररोज 30 ग्रॅम जवसाचे औषध पाजावे, त्यामुळे दूध कमी होणार नाही.

मोहरीचे तेल आणि पिठापासून दूध वाढवण्याचे औषध बनवा

मोहरीचे तेल आणि पिठापासून घरगुती औषध बनवून गायीला पाजून म्हशीच्या दुधाचे प्रमाणही वाढवता येते. औषध बनवण्याची पद्धत खालीलप्रमाणे आहे-

सर्व प्रथम, 200 ते 300 ग्रॅम मोहरीचे तेल, 250 ग्रॅम गव्हाचे पीठ घ्या. आता दोन्ही एकत्र करून संध्याकाळच्या वेळी जनावरांना चारा व पाणी देऊन खायला द्यावे. औषध खाल्ल्यानंतर जनावराला पाणी देऊ नये हे लक्षात ठेवा. एवढेच नाही तर हे औषध पाण्यासोबतही देऊ नये. अन्यथा जनावराला खोकल्याची समस्या असू शकते. 

हे औषध फक्त 7-8 दिवस जनावरांना खायला द्यावे, त्यानंतर हे औषध बंद करावे. त्याचबरोबर जनावरांना हिरवा चारा, कापूस बियाणे इत्यादी आपण आधीच देत असलेला डोस चालू ठेवावा. तो बंद होता कामा नये.

दुभत्या गायी, म्हशींच्या काळजीकडेही लक्ष द्या

वरील घरगुती उपायांव्यतिरिक्त पशुपालकांनी दुभत्या गायी, म्हशींची योग्य निगा व निगा राखण्याकडेही लक्ष दिले पाहिजे. तसेच दूध उत्पादन वाढण्यास मदत होते.दुभत्या गायी, म्हशी, गाई यांचे निवासस्थान स्वच्छ असावे, त्यामध्ये प्रकाश व हवेची योग्य व्यवस्था असावी.जनावरांसाठी पावसाळ्यात आरामात बसू शकेल अशी पक्की जागाही असावी.प्राण्यांसाठी विशेष घर आणि खाद्य क्षेत्र तुलनेने उंच आणि पातळीचे असावे.उन्हाळ्यात जनावरांसाठी पंखे किंवा कुलरची सोय ठेवावी जेणेकरून जनावरांना उष्णतेपासून आराम मिळेल.जनावरांना हिरवा चारा खायला हवा. त्यामुळे दुधाचे प्रमाण वाढते.जनावराचे लसीकरण वेळोवेळी करावे जेणेकरुन जनावर लवकर रोगाला बळी पडत नाहीत .जनावरांना कधीही उघड्यावर सोडू नये. उघड्यावर सोडल्यास इकडे तिकडे फिरू लागतात आणि अनेक प्रकारच्या हानिकारक गोष्टी खातात, ज्यामुळे त्यांच्या आरोग्यावर वाईट परिणाम होतो.