पशुपालनाचा व्यवसाय हा शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचा चांगला स्रोत आहे. या व्यवसायाचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे कमी जागेत हा व्यवसाय सहज सुरू केला जातो. शेतकरी बांधवांनी चांगल्या जातीची जनावरे पाळली तर त्यांना चांगला नफा मिळू शकतो. आज या लेखात आपण गायीच्या काही प्रगत जातींची माहिती देणार आहोत, ज्या पशुपालकांसाठी ते खूप फायदेशीर आहे.

अमृतमहल नस्ल (Amritmahal Breed)

गाईची ही जात सामान्यतः कर्नाटक प्रदेशात आढळते. गायीच्या या जातीला दोड्डादान ते अमृत महल असेही म्हणतात. या जातीच्या गायीचा रंग खाकी आहे. त्याचे डोके आणि गाल काळ्या रंगाचे असतात. या जातीच्या गायीच्या नाकपुड्या कमी रुंद असतात. तसेच दूध उत्पादन क्षमताही कमी आहे. या जातीची सरासरी दूध उत्पादन क्षमता ५७२ किलो आहे.

बचोरे जात (Bachore Breed)

या जातीच्या गायीचे कपाळ रुंद आणि सपाट किंवा किंचित बहिर्वक्र असते. तर डोळे मोठे आणि फुगवट असतात. त्यांची शिंगे मध्यम आकाराची आणि खोडाची असतात, तर कान मध्यम आकाराचे आणि आकड्यासारखे असतात. कुबड्याच्या मागे बैलाची उंची 58-62 इंच आणि हृदयाची उंची 68-72 इंच दरम्यान असते. शेपूट लहान आणि जाड असते.

 

बारगुर जाती (Burgur Breed)

या जातीची गाय तामिळनाडूतील बारगुर भागात आढळते. या जातीच्या गायींचे डोके सहसा लांब असते. तर शेपटी लहान आणि कपाळ वर असते. या जातीच्या गायींची दूध उत्पादन क्षमता कमी असते.

डांगी जात (Dangi Breed)

डांगी गायीची ही जात महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेशात आढळते. या जातीच्या गायीचा रंग काळा, पांढरा आणि लाल असतो.

गीर जाती (Gir Breed)

या जातीला भदावरी, देसन, गुजराती, काठियावाडी, सोर्थी आणि सुर्ती असेही म्हणतात. याचा उगम गुजरातमधील दक्षिण काठियावाडच्या गिर जंगलात झाला, जो महाराष्ट्र आणि राजस्थानमध्येही आढळतो. या गायींचा रंग मूळ रंग गडद लाल किंवा चॉकलेट-तपकिरी असतो. तो कधी काळा किंवा अगदी पूर्णपणे लाल असतो. दूध उत्पादन क्षमता 1200-1800 लिटर असते.

हल्लीकर जात (Hallikar Breed )

या जातीच्या गायी प्रामुख्याने कर्नाटक प्रदेशात आढळतात. या जातीच्या गायींची दूध क्षमता खूप चांगली आहे.

हरियाणा जाती (Haryana Breed)

या जातीची गाय हरियाणा राज्यात आढळते. या जातीची दूध उत्पादन क्षमता खूप जास्त आहे.

कंकरेज जाती (Kankrej Breed)

या जातीची गाय राजस्थानच्या प्रदेशात आढळते. या जातीची सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे ती दररोज 5 ते 10 लिटर दूध देते. या जातीच्या गायीचे तोंड आकाराने लहान तसेच रुंद असते.

 

केनव्हेरिया जाती (Kenkatha Breed)

या जातीची गाय प्रामुख्याने मध्य प्रदेश आणि उत्तर प्रदेश राज्यात आढळते. ही जात केनव्हेरिया या नावानेही ओळखली जाते. या जातीच्या दिसण्याबद्दल सांगायचे तर, या जातीची गाय ही आकाराने लहान आणि डोके लहान आणि रुंद असते.

गावाओ जाती (Gaolao Breed)

गाईची ही जात महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेश या राज्यात आढळते. या जातीपासून दररोज 470-725 लिटर दूध मिळू शकते.