शेतीबरोबरच पशुपालन आणि कुक्कुटपालन देखील देशात महत्त्वाचे मानले जाते, कारण कमी जागेत आणि खर्चात हे काम केल्यास त्वरित लाभ मिळू शकतो.  असे शेतकरी ज्यांच्याकडे कमी जमीन आहे किंवा जे लोक भूमिहीन आहेत, ते हे काम करून चांगला नफा कमवू शकतात.

 

भारतात, 38 टक्के कोंबडीच्या जाती स्वदेशी आहेत आणि त्यांची उत्पादन क्षमता खूप कमी आहे, जे दरवर्षी 50-60 अंडी देतात.  हे एकूण अंडी उत्पादनाच्या केवळ 21 टक्के आहे.  तर नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ न्यूट्रिशनच्या मते, एका व्यक्तीला एका वर्षात 180 अंडी आणि 11 किलो मांस लागते, परंतु सध्या फक्त 58 अंडी आणि 2.8 किलो मांस उपलब्ध आहे.  त्यामुळे या क्षेत्रात बराच स्कोप आहे.

 

 

ह्या बाबी लक्षात घेऊन, महाराणा प्रताप कृषी आणि तंत्रज्ञान विद्यापीठ, उदयपूर यांनी कोंबड्यांची बहुरंगी संकरित जाती विकसित केली आहे आणि त्याला 'प्रतापधन' असे नाव दिले आहे. ह्या कोंबडीला महाराणा प्रताप यांच्या नावावरून नामकरण करण्यात आले आहे.

'प्रतापधन' कोंबडीच्या काही विशेषता

• ह्या कोंबड्या ग्रामीण भागात सहज पाळल्या जाऊ शकतात.
• बहुरंगी रंगामुळे ही जातं लोकांना विशेष आकर्षित करत आहे.
• त्यांचे पाय लांब आहेत, ज्याच्या मदतीने ते स्वतःला शत्रूंपासून वाचवतात.
• त्याच्या अंड्यांचा रंग देशी अंड्यांसारखा हलका तपकिरी असतो.
• या जातीत अंडी घालण्याची क्षमता जास्त आहे.
• त्याचे वजन देशी कोंबडीपेक्षा 75 टक्के अधिक आहे.
• ह्या जातीच्या कोंबड्या झपाट्याने वाढतात. ह्या जातीच्या कोंबडीचे वजन 3 किलो पर्यंत असते आणि कोंबडीचे वजन 5 महिन्यांत7 किलो पर्यंत असते.
• ही कोंबडी देशी कोंबड्यांपेक्षा चारपट जास्त अंडी घालते.
• ते दरवर्षी सुमारे 160 ते 170 अंडी देतात, तर मूळ कोंबडी फक्त 40 ते 50 अंडी घालू शकते.

 

'प्रतापधन' कोंबडी पालणाची पद्धत?

कोंबड्यांना पहिल्या 45 दिवसांपर्यंत हलक्या उबदारपणाची आवश्यकता असते.  अशा परिस्थितीत, आपण त्यांच्यासाठी बल्ब ठेवू शकता.  त्यांना उष्णता देण्यासाठी जाड पत्रक देखील घातले जाऊ शकते.  याशिवाय, शेतकरी गहू किंवा तांदळाचा पेंढा, लाकडाचा भूसा इत्यादी वापरू शकतात.

 

 येथे विशेष काळजी घ्यावी लागेल की पिल्ले आणण्यापूर्वी सर्व प्रकारची भांडी जीवाणूनाशक औषधाने स्वच्छ करावीत.

 

 

 

 

पिल्ले काय खातात?

 चार ते सहा आठवडे वयापर्यंतच्या पिलांसाठी अनेकदा संतुलित आहार उपलब्ध नसतो.  अशा स्थितीत फक्त 6 आठवड्यांची पिल्ले घ्यावीत.  हे कोंबडे लहान किडे खाऊन त्यांचे पोट भरतात, परंतु नंतर त्यांना काही प्रमाणात धान्य देणे फायदेशीर आहे.  त्यांना मका, गहू, ज्वारी, बार्ली आणि कट केलेला तांदूळ दिला जाऊ शकतो.

 

 

 

 

 

कुक्कुट पालन कोठे करायचे?

4 ते 6 आठवड्यांनंतर शेतकरी प्रतापधानची पिल्ले आरामात त्यांच्या अंगणात आणि परसदारेत ठेवू शकतात.  या पद्धतीला मुक्त श्रेणी पद्धत म्हणतात. पिल्ले दिवसभर त्यातच राहतात आणि रात्री त्यांना सुरक्षित ठिकाणी ठेवावे. सुरक्षित ठिकाण निवडताना लक्षात ठेवा की एका कोंबड्याला राहण्यासाठी दीड ते दोन चौरस फूट जागेची आवश्यकता असते.  त्यांची उंची जमिनीच्या वर असावी आणि हवेच्या हालचालीसाठी पुरेशी व्यवस्था असावी.

 

 

 

 

 

आजारांपासून सुरक्षित ठेवा?

कोंबड्यांना रोगापासून संरक्षण द्यावे लागते.  जर कोंबडी रोगापासून दूर राहिली तर उत्पादन क्षमता चांगली राहील.  मात्र, रानीखेत हा ग्रामीण भागात पसरणारा मुख्य आजार आहे.  यासाठी रानीखेतला 6 महिन्यांत लसीकरण करणे आवश्यक आहे.  तसेच, प्रत्येक 2 ते 3 महिन्यांनी अंतर्गत परजीवींसाठी औषध देण्याचा सल्ला दिला जातो.  या व्यतिरिक्त, जर शेतकऱ्यांनी त्यांना कुत्रा, मांजर, मुंगूस आणि सापापासून वाचवले तर हा एक फायदेशीर व्यवसाय आहे.  शेतकरी देखील 20 ते 30 कोंबड्यांचे संगोपन करून चांगले उत्पन्न मिळवू शकतात.