• मुरघास तंत्रज्ञान म्हणजे काय?

 मुरघास  (सायलेज)म्हणजे मुरलेला घास भरपूर अन्नद्रव्य असलेल्या वैरणी फुलोऱ्यात किंवा दाणे भरण्याच्या स्थितीतअसताना हवाबंद जागेत विशिष्ट पद्धतीने मुरवून टिकवतात त्यास मुरघास तंत्रज्ञान म्हणतात.

• मुरघास निर्मितीतील उत्कृष्ट तंत्र :-
• मुरघासासाठी मका, ज्वारी, बाजरी,हायब्रीड नेपियर, गिनीगवत प्रक्रियायुक्त उसाचे वाडे, गजराज, पॅरा गवत, कुरणातील हिरवे गवत,रताळ्याच्या वेली, ताग केळीची पाने, भाजीपाल्यांची पाने,ओट इत्यादी तसेच एकदल वर्गीय पासून उत्तम मुरघास बनतो.
• मका आणि ज्वारी तेल जीवनसत्वे मुरघास प्रक्रियेत टिकून राहतात.
• हिरव्या वैरणीची कुट्टी चांगल्या दर्जाच्या कुट्टी मशीन ने करावी कुटीचीलांबी 1-3 से.मी. असावी.
• हिरव्या वैरणीचा नेहमी जाड बुध्या च्यानिवडाव्यात कारण खोडात भरपूरशर्कराकर्बोदके असतात.
• रोगयुक्त तसेच लष्करी आळीचा प्रादुर्भाव असलेल्या मकाकिंवा इतर चारा मुरघासासाठी शक्यतो टाळावा.
• वैरणीची कापणी मका व ज्वारीचे दाणे दूधात असताना तसेच गवत/ द्विदल गवताला कळ्या असताना.

• चाऱ्याला फुलोरा आला असताना कापणी करावी कारण त्यावेळी त्या चाऱ्यात जास्तीत जास्त जीवनसत्व व अन्नघटक असतात.
• वैरण कापताना शक्यतो जमिनीपासून अर्धा फूट वरून कापावी त्यामुळे बुरशी वाढण्याचे प्रमाण रोखता येते.
• मुरघास करताना साखरेचे/गुळाचे/ मळीचे/ मिठाचे पाणी टाकण्याची तशी गरज नसते परंतु चाऱ्याची परत खालावलेली असेल तर योग्य प्रमाणात वापरावे. चाऱ्यातील ॲसिड त्यामुळे मुरघासालाबुरशी लागण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
• चारा कापल्यानंतर ओलाव्याचे प्रमाण जास्त असेल तर थोडा वेळचारा सावलीत सुकू द्यावा.
• दवबिंदू असताना चारा कधीही कापू नये त्यामुळे ओलाव्याचे प्रमाण वाढते.
• कुट्टी केल्यानंतर चारा वाळूदेऊ नयेत कारण त्यातील जीवनसत्त्वे नाहीशी होतात. म्हणून लगेच तो बंकर किंवा बॅगमध्ये हवाबंद करावा.
• मुरघासामध्ये गव्हाचा, तुरीचा कोंडा टाकून मुरघासाची प्रत वाढवता येते.
• मुरघास बनवण्याची प्रक्रिया 20-40 दिवसात पूर्ण होते तरीही मुरघास 45-50 दिवस हवा बंद राहील याची खबरदारी घ्यावी.
• बंकर बनवताना त्याची लांबी, उंची त्याची क्षमता गोठ्यापासूनचेअंतर इत्यादी बाबी लक्षात घ्याव्यात.
• बंकरला उतार 1 फुटाचा असावा कारण दबलेल्या चार्‍यातून निघालेले पाणी पुढे निघून येते. आणि तळ्याचा मुरघास खराब होत नाही.
• मुरघास शक्यतो बंकर मधेच  करावा कारण सारा भरण्यास दाबल्यास, काढण्यास व देखरेखीसाठी सोपा जातो.
• मुरघासाची बंकर ताडपत्रीनेबंदकरावे व ताडपत्री ला उतार द्यावा जेणेकरून पावसाचे पाणी निघून जाईल.
• ट्रॅक्टरने मुरघास तुडवताना ट्रॅक्टर चे टायर चिखलाने भरलेले नसावेत.
• हवा आतजाऊ नये म्हणून तोंडाला शेड मातीचा लेप द्यावा. जेणेकरून भेगा पडणार नाहीत तसेच त्याच्यावर वजनदार विटा ठेवाव्यात.

• मुरघास तयार झाल्यानंतर त्याची सॅम्पल लॅबला चेक करून घ्यावेत.
• मुरघासाची बनकर उघडल्यानंतर 45-60 दिवसात वापर करावा व नंतर झाकून ठेवावा.
• मुरघासाला आगीपासून संरक्षित करावे.
• जनावरांना मुरघास किती प्रमाणात द्यावा?
• जनावरांना चारा देताना त्यांच्या वजनानुसार कमी जास्त प्रमाणात द्यावा.
• गाई (देशी)-12-14 किलो.
• गाई(होलस्टीन फ्रेशियन)-20-25 किल.
• म्हैस -15-20 किलो.
• शेळ्या (40 45 किलो वजन)-1-1.5 किलो प्रती शेळी.
• मेंढ्या (40 45 किलो वजन)-1-1.5 किलो प्रती मेंढी.
• सुरुवातीला मुरघास जास्त प्रमाणात न देता हळूहळू तो वाढवत न्यावा.
• ज्या जनावरांना आपण मुरघास देत आहोत त्या जनावरांना दररोज पन्नास ग्रॅम खा.सोडा द्यावा.त्यामुळे पोट दुखी होत नाही.
• मुरघासातील कमी-जास्त आम्लाच्या प्रमाणामुळे जनावरांना ऍसिडिटी होते.
• चांगला मुरघास कसा ओळखाल :-

मुरघासाचादर्जा त्याच्या रंगावरुन वासावरून,चवीवरून,स्पर्शावरून ओळखता येते.

• रंग:- चांगल्या मुरघासाच्या रंग तिखट हिरवट-पिवळ्या किंवा सोनेरी रंगाचा असतो.
• वास:-चांगल्या प्रतीचा मुरघासाचा आंबट गोड वास येतो. सडका कुबट सहन न होणारा वास खराब मुरघासाचे निदर्शक आहे.
• चव :- मुरघासाची चव आंबट असेल तर तो चांगल्या दर्जाचा मानला जातो.
• बुरशी :-काळसर, पांढऱ्या रंगाची बुरशीची वाढ तेव्हाच होते जेव्हा भरतेवेळी bbवगव्ह्ह. प्रमाण जास्त असेल तसेच मुरघास व्यवस्थित दाबला गेला नसेल तेव्हा होतो.
• सामू :- चांगल्या मुरघासाचासामू 3.5-4.5असावा.
• टीप :- दुधाळ जनावरांना धारा काढल्यानंतर मूरघास द्यावा त्यामुळे मुरघासाचावास दुधातमिसळत नाही.

 बुरशी युक्त मुरघास जनावरांना मुळीच देऊ नये त्यामुळे जनावरांची पचनशक्ती बिघडते परिणामी न पिण्यायोग्य दूध तयार होते.