भारतात शेती व्यवसायासोबतच पशुपालन सुद्धा केले जाते. यामध्ये मुख्यतः गायींचा समावेश होतो. भारतात गीर गाय ही गायीची सर्वात जुनी व शुद्ध (Pure) जात असून ही गाय राज्यातील भटक्या जमाती त्यांच्या मूलभूत जीविकेसाठी पाळतात. गीर जातीला जगातील सर्वोत्कृष्ट दुग्धजन्य जात मानले जाते.

 

गीर गायीची वैशिष्ट्ये –

गीर गायीचे शरीर मध्यम ते मोठ्या आकाराचे असते.

1)या गायीची त्वचा मऊ (soft) आणि चकचकीत असते जी गायीला परोपजीवी प्रादुर्भावापासून वाचवते आणि उबदार हवामानापासून संरक्षण करते.

२) गीर गायीच्या त्वचेतून सेबम नावाचा द्रव स्त्राव होतो जो कीटकांना दूर करतो .

३) गायीचा चेहरा फुगलेल्या कपाळासह लांब आणि अरुंद असतो. असे मानले जाते की कपाळाचा बहिर्वक्र आकार मेंदू आणि पिट्यूटरी ग्रंथीचे कुलिंग रेडिएटर म्हणून संरक्षण करतो.

४) गीर गायीचे शिंग पायथ्याशी जाड असून वरच्या दिशेने वाकलेले असते. शिंगे डोक्याच्या मागच्या बाजूला असतात आणि मागासलेल्या पद्धतीने वाढतात.

५) गीर गायीचे शेपूट लांब असते याचे पाय काळे खुर असलेले व कठीण असतात आणि मागासलेल्या पद्धतीने वाढतात.

६) या गयींची शेपटी लांब असते. याचे पाय काळे खुर असलेले कठीण असतात आणि ते अतिशय हळू चालतात.

७) गीर गायीचे शरीर विस्तीर्ण असते त्यामुळे उष्णता नष्ट करणे सोप्पे असते. गायीला सक्रिय घाम ग्रंथी देखील असतात. ती सर्व वातावरणीय परिस्थितीशी जुळवून घेते आणि सूर्यप्रकाश आणि रोगांना प्रतिरोधक करतात.

८) या गायीला योग्य आहार दिल्यास तीला २० ते २४ महिन्यात पहिली एक्स्ट्रस सायकल मिळू शकते. २८० ते २८५ दिवस हा गायींचा अंदाजे गर्भधारणा कालावधी असतो. बछडे झाल्यानंतर प्राणी सुमारे ३१० दिवस दूध देऊ शकतो. एक गाय १२ ते १५ वर्षे जगते आणि ६ ते १० वारसे उत्पन्न करू शकते.

गीर गायीचे फायदे –

गीर गाय भरतातील सर्वात मोठ्या दुग्धजन्य जातींपैकी एक मानली जाते.यामुळे तिचे मूल्य अधिक आहे. ही गाय विविध पर्यावरणीय अधिवसाच्या परिस्थितीत टिकून राहत असून यांचा प्रजनन दर उच्च आहे. ही गाय यांत्रिक दूध (Milk) काढण्याच्या तंत्राशी जुळवून घेणारी आहे. म्हणून ही गाय अधिक फायदेशीर ठरते.

गीर गायीचे वार्षिक उत्पन्न लाखाच्या घरात –

गीर गाय प्रति दिवस १० लिटर दुध देते. चार गायी पाळल्यास मासिक उत्पन्न जवळजवळ ३२-३३००० असते तर वार्षिक उत्पन्न ३,८८,८०० इतके भेटते. यामुळे गीर गाय ही मूबलक आर्थिक उत्पन्न देणारा स्रोत( source) आहे.

गीर गायीच्या त्वचेतून सेबम नावाचा द्रव स्त्राव होतो जो कीटकांना दूर करतो .

 या गायीचा चेहरा फुगलेल्या कपाळासह लांब आणि अरुंद असतो. असे मानले जाते की कपाळाचा बहिर्वक्र आकार मेंदू आणि पिट्यूटरी ग्रंथीचे कुलिंग रेडिएटर म्हणून संरक्षण करतो.