आज आपण एखादा व्यवसाय सुरू करण्याबद्दल किंवा भारतात सहज करता येऊ शकणार्‍या इतर कोणत्याही संसाधनाबद्दल बोलतो तेव्हा सर्वात पहिले नाव मनात येते ते म्हणजे डेअरी उद्योग. पण ते सुरू करण्याआधी तुम्हाला त्यात येणारी आव्हाने नीट समजून घेतली पाहिजेत. तर यामध्ये येणारे अडथळे जाणून घेऊया.

भारतीय दुग्धव्यवसायाचे यश हे प्रामुख्याने जनावरांच्या वाढत्या संख्येमुळे होते, उत्पादकता नव्हे. जेव्हा संसाधने मर्यादित असतात तेव्हा प्रति प्राणी उत्पादकता वाढवणे आवश्यक असते. पण ते अजूनही भारतातील सर्व प्राण्यांच्या आवाक्याबाहेर आहे. चांगल्या प्राण्यांची आनुवंशिकता, प्रजनन पायाभूत सुविधा आणि कृत्रिम गर्भाधान, भ्रूण हस्तांतरण इत्यादी प्रगत प्रजनन पद्धतींना जास्त मागणी आहे.

जनावरांसाठी सुका चारा व हिरवा चारा
हिरव्या चाऱ्याची आणि चांगल्या प्रतीची चाऱ्याची वाढती कमतरता, उच्च जातीच्या जनावरांच्या वाढत्या प्रवृत्तीमुळे दुभत्या जनावरांच्या आहाराच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी चांगल्या दर्जाच्या चारा आणि चाऱ्याला मोठी मागणी निर्माण होत आहे. हा उद्योग सुरू करण्यापूर्वी तुम्ही पूर्ण व्यवस्था करावी.

प्राण्यांचे आरोग्य देखील महत्त्वाचे आहे
ही तफावत भरून काढण्यासाठी चांगली आरोग्य सेवा आणि प्राण्यांच्या रोग निदान उपायांची गरज आहे. वर नमूद केल्याप्रमाणे, अधिक दूध उत्पादन करणार्‍या जनावरांना अतिरिक्त काळजीची आवश्यकता असते आणि ही प्रवृत्ती गेल्या काही वर्षांत पशु आरोग्य क्षेत्राला पुढे नेत आहे. त्यांना दत्तक घेण्यापूर्वीच तुम्हाला त्यांच्या काळजीची व्यवस्था करावी लागेल. अन्यथा जनावर मालकाचे मोठे नुकसान होऊ शकते.

कृषी यांत्रिकीकरणाच्या उपलब्धतेचा अभाव
१.२५ अब्ज लोकसंख्या असलेला देश असूनही येथे मजुरांची कमतरता आणि खर्च वाढत आहे. परिस्थितीला तोंड देण्यासाठी कृषी यांत्रिकीकरणाचे शेतकऱ्यांकडून स्वागत होत आहे. मात्र तरीही छोट्या शेतकऱ्यांना या प्रकारच्या यंत्रसामग्रीसाठी अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागत आहे.

कोल्ड चेन पायाभूत सुविधा
ग्रामीण स्तरावर प्रदूषण आणि अपव्यय रोखण्यासाठी शीतकरण संयंत्रे आणि बल्क कुलरच्या आवश्यक पायाभूत सुविधांचा अभाव आहे. या क्षेत्रात निश्चितच वाढीच्या संधी असतील कारण पुरेशी खरेदी सुनिश्चित करण्यासाठी सरकार आणि खाजगी क्षेत्र यामध्ये मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक करत आहेत परंतु सध्या दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी ते खूप महाग आहे.

विजेची उपलब्धता
विजेच्या कमतरतेमुळे अनेक कूलिंग प्लांट प्रभावित होतात आणि ते चांगल्या प्रकारे चालत नाहीत परिणामी दुधाची गुणवत्ता आणि शेल्फ लाइफ खराब होते. या क्षेत्रात सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या दुधाच्या चिलरची संधी असू शकते परंतु त्याची व्याप्ती मर्यादित आहे आणि त्याची किंमतही खूप जास्त आहे. त्यामुळे ही गोष्टही लक्षात ठेवावी लागेल.

गुणवत्ता चाचणी पायाभूत सुविधा आणि प्रशिक्षित कर्मचारी
दूध संकलन केंद्रांवर पुरेशा दर्जाच्या चाचणी सुविधा उपलब्ध नाहीत. गुणवत्ता चाचणी करण्यासाठी प्रशिक्षित मनुष्यबळाच्या कमतरतेमुळे ही समस्या आणखी वाढली आहे. त्यामुळे डेअरी सुरू करण्यापूर्वी त्यात काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांची निवड करावी लागेल.

प्रक्रिया उपकरणे आणि अन्न साहित्य
ग्राहकांची वाढती जागरुकता आणि बदलती जीवनशैली प्रोसेसरला उत्पादनाच्या नावीन्यतेकडे जाण्यास भाग पाडत आहे. अशा प्रकारे उच्च दर्जाची उपकरणे आणि विविध खाद्यपदार्थांची मागणी वाढत आहे, परंतु ते आयोजित करणे किंवा ते एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेण्याची साधने अत्यंत मर्यादित आहेत.

बुलढाणा जिल्ह्यात तातडीने दुष्काळ जाहीर करून मदत जाहीर करा- स्वाभिमानीची मागणी