शेतकरी आणि पशुपालक त्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी अनेक प्रकारची दुभती जनावरे पाळतात. पाहिलं तर आजच्या काळात पशुपालन हा उत्तम व्यवसाय आहे. परंतु गायींची योग्य माहिती नसल्याने पशुपालकांना अनेक समस्यांना सामोरे जावे लागत असल्याचे अनेकदा दिसून आले आहे. अशा परिस्थितीत आज आम्ही शेतकरी आणि पशुपालकांसाठी देशी आणि जर्सी गाईंशी संबंधित काही महत्त्वाची माहिती घेऊन आलो आहोत. जेणेकरून गरजेनुसार योग्य गाय पाळता येईल.

आपल्या देशात गायींच्या अनेक जाती आढळतात. परंतु देशी आणि जर्सी गायींचे पालन बहुतेक पशुपालक करतात. देशी आणि जर्सी गायींमध्ये काय फरक आहे ते पाहूया.

देशी आणि जर्सी गाय
देशी गाय :

देशी गायीला भारतीय गाय म्हणतात. या बॉस इंडिकस श्रेणीतील गायी आहेत. ते लांब शिंगे आणि मोठ्या कुबड्यांद्वारे ओळखले जातात. ही गाय निसर्गाने विकसित केली आहे. उत्तर भारतात देशी गायींच्या अनेक जाती आढळतात. देशी गायी उष्ण तापमानात राहतात. या गाईची दूध क्षमता खूप चांगली आहे.

जर्सी गाय:

जर्सी गाय बॉश टेरेसच्या श्रेणीत येते. जर्सी गाई देशी गायींपेक्षा जास्त दूध देतात. या गायींना लांब शिंगे आणि मोठे कुबडे नसतात. भारतात गायीची सर्वाधिक निर्यात होते. जर्सी गायी थंड हवामानात राहतात.

देशी आणि जर्सी गाय मधील फरक

१) भारतात देशी गायीला मातेचा दर्जा मिळाला आहे. तर ब्रिटनमध्ये जर्सी गाईला महत्त्वाचे स्थान मिळाले आहे.
२) देशी गाय बॉश इंडिकस कॅटेगरीत आणि जर्सी गाय बॉश टॉरस कॅटेगरीमध्ये येते.
३) देशी गायीचा विकास निसर्गावर अवलंबून असतो. देशी गायीचा विकास हा हवामानाची परिस्थिती, चाऱ्याची उपलब्धता, कामाच्या पद्धती इत्यादींवर अवलंबून असतो, तर जर्सी गायीचा विकास थंड तापमानावर अवलंबून असतो.
४) देशी गायीची शिंगे लांब असतात आणि मोठ्या कुबड्या असतात, तर जर्सी गायीमध्ये असे होत नाही.
५) देशी गायी जर्सी गायींपेक्षा आकाराने लहान असतात.
६) देशी गायी सुमारे ३ ते ४ लिटर दूध देतात. तर जर्सी गायी सुमारे १२ ते १४ लिटर दूध देतात.
७) साधारणपणे देशी गायींना मूल होण्यासाठी ३० ते ३६ महिने लागतात. मात्र जर्सी गायींना १८ ते २४ महिने लागतात.
८) एक देशी गाय आपल्या आयुष्यात १० ते १२ वासरांना जन्म देऊ शकते. त्याच वेळी जर्सी गाय अनेक वासरांना जन्म देऊ शकत नाही.