मशरूम आपल्या सगळ्यांना माहिती आहे. मशरूम चा वापर हा खाण्यासाठी विविध हॉटेल्स,रेस्टॉरंट्स आणिमॉल्स मध्ये  महत्वाचे मोठ्या प्रमाणात होत आहे.त्यामुळे मशरूम लागवड इकडे लोकांचा कल अतिशय वेगाने वाढत आहे. मशरूम शेतीचे वैशिष्ट्य म्हणजे आपण कुठल्याही जमिनी शिवाय मशरूमचे उत्पादन घेऊ शकतो.अगदी कमी जागेत आणि केलेल्या गुंतवणुकी पेक्षा जास्त पटीने नफा या लागवडीच्या माध्यमातून मिळतो. जर आपण योग्य व्यवस्थापन आणि प्रशिक्षण घेऊन मशीन ची लागवड केली तर  आपल्यासाठी उत्पन्नाचे एक उत्कृष्ट साधन बनू शकते

यासाठी तुम्हाला कृषी विज्ञान केंद्राच्या मार्फत मदत आणि प्रशिक्षण मिळते. जर आपण भारताचा विचार केला तर राज्यनिहाय हवामानानुसार मशरूम चे वेगवेगळे प्रकार व उत्पादनासाठी उत्तम मानले जातात. जर आपण बिहार राज्याचा विचार केला तर देते आयस्टर मशरूम,बटन मशरूम आणि मिल्की मशरूम ची  ची लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते. या लेखात आपण फायदेशीर अशा मिल्की  मशरूम ची माहिती घेऊ.

 मिल्की मशरूम ची लागवड पद्धत आणि माहिती…

जर तुम्हाला मिल्कि मशरूम  ची लागवड करायची असेल तर ते उन्हाळ्यात करणे फायदेशीर असते. जर आपण व्यावसायिक दृष्ट्या मशरूम ची लागवड केली तर आपण या शेतीतून चांगल्या प्रकारे कमाई करू शकतो.जर या मशरूमच्याउत्पादनाचा विचार केला तर त्यासाठी 28 ते 38 अंश डिग्री सेल्सिअस तापमान आवश्यक असते तसेच 80 ते 90 टक्‍क्‍यांपर्यंत आद्रता असावी.घरी तापमान जास्त असले तरी या मिल्की मशरूमचेउत्पादन चांगले येते.

मिल्की मशरूम उत्पादनासाठी लागणारे साहित्य…

 या मशरूमच्या लागवडीसाठी एक अंधार असलेली खोली, मशरूम स्पॉन्स म्हणजे बियाणे, भुसा,हायड्रोमीटर,फवारणी यंत्र,वजन करणारे यंत्र,पेंडा कटिंग मशीन,प्लास्टिक ड्रम आणि शीट,वेबस्टीन आणि फार्मोलीन,पिपी बॅग,रबर बँड आदी साहित्य आवश्यक असते.नेकी मशरूम वाढवण्यासाठी गहूचा पेंढा किंवा भाताचा पेंढाआवश्यक असतो. त्याचा वापर करण्यापूर्वी भुसा किंवा पेंड यावर लागवड करणे महत्त्वाचे आहे.पेंढा  कापल्यानंतर आपण त्याला कपड्याच्या छोट्या पिशव्यांमध्ये भरा आणि कमीत कमी 12 ते 16 तास गरम पाण्यात बुडवून ठेवा. जेणेकरून पेंढा पाणी चांगले शोषून घेते. यानंतर ते गरम पाण्यात घाला.लागवड करायच्या ठिकाणी भुसा घालण्यापूर्वी संबंधित जागा धुऊन किंवा त्याठिकाणी पॉलिथिन शीट अंथरूण 2% फार्मोलीन मिश्रणाची फवारणी केली जाते. आपल्याला जर अशा पद्धतीने भुसा लागवडीयोग्य करायचा नसेल तर रासायनिक  पद्धत देखील अवलंबू शकता. मात्र गरम पाण्याच्या पद्धतीमध्ये जेवढा खर्च येतो त्यापेक्षा कमी खर्च रासायनिक पद्धती मध्ये येतो.

 रासायनिक उपचारांसाठी सिमेंट ड्रममध्ये 90 लिटर पाण्यात 10 किलो भुसाभिजवा. एका बादलीत 10 लिटर पाणी घ्या आणि त्यात दहा ग्रॅम वेबिस्टीनआणि पाच मिलीफार्मोलीनमिसळा. हे द्रावण ड्रममध्ये भिजलेल्या भुसा मध्ये घाला.ड्रमला पोलिथेने झाकून टाकावा आणि त्यावर काही वजनाची सामग्री ठेवा.बारा ते सोळा तासानंतर ड्रममधील पेंडा काढा आणि त्याच जमिनीवर पसरावा जेणेकरून जास्त पाणी बाहेर येईल.यानंतर आपला पेंढा मिल्कीमशरूमच्या लागवडीसाठी तयार असेल.

 मिल्की मशरूमची बियाण्याची पेरणी

पेरणीसाठी एक किलो भुश्यासाठी 40 ते 50 ग्रॅम बियाणे आवश्यक आहे. आधीच 16 सेंटी मीटर रुंद आणि 20 सेंटिमीटर उंच पीपी बॅगमध्ये तयार केलेला पेंडा टाका. बियाणे जोडल्यानंतर त्यावर उपचारित पेंढा टाका.पिपी बॅगमध्ये दोन ते तीन पृष्ठभाग पेरणी करता येते. ही प्रक्रिया पूर्ण केल्यानंतर आपण पीपी बॅग बांधा आणि तिला एक अंधाऱ्या खोलीत ठेवा.

लक्षात ठेवा की दोन ते तीन आठवड्यांपर्यंत तापमान 28 ते 38 डिग्री असावे आणि 80 ते 90 टक्के आद्रता ठेवावी. काही दिवसानंतर आपली बॅग बुरशी ने भरलेली दिसेल. यानंतर आपण त्यावर केसिंग करा.जुने शेणकेसिंग साठी सर्वात योग्य मानले जाते. केसिंग प्रक्रियेनंतर तिची देखरेख करणे आवश्यक असते. ओलावा टिकविण्यासाठी पाण्याची फवारणी देखील करू शकता.

 मशरूमची काढणी

 जेव्हा मशरूम 5 ते 7 सेंटीमीटर झाले की त्याची तोडणी करा तयार मशरूम पिपी बॅगमध्ये ठेवा.एक किलो भुशापासून आपल्याला एक किलो ताजा मिल्की  मशरूम मिळेल. त्याची विक्री प्रति किलो 200 ते 400 रुपये दराने होते.  अशा पद्धतीने शेतकरी या माध्यमातून चांगला नफा कमावू शकतात.