Litchi Varieties : जवळजवळ प्रत्येकाला लिची खायला आवडते, हे एक रसाळ तसेच स्वादिष्ट फळ आहे. या फळाची लागवड प्रामुख्याने भारत, चीन, बांगलादेश, थायलंड आणि व्हिएतनाम या देशांमध्ये केली जाते. पण देशात लिचीचे सर्वाधिक उत्पादन बिहारमध्ये होते. शाही लिची, कसबा लिची, चायना लिची, लोंगिया लिची, बेदाणा लिची आणि ईस्टर्न लिची या बिहारमध्ये पिकवल्या जाणाऱ्या देशातील काही प्रमुख जाती आहेत. शाही लिचीला GI टॅग देखील देण्यात आला आहे. आणि ती चीनच्या लिचीच्या उशीरा सुधारलेल्या जातींपैकी एक आहे. तर बिहारमधील लोंगिया लिची हळूहळू नामशेष होत आहे. कसबा लिची ही उशिरा पिकणारी जात आहे. याशिवाय लिचीच्या बेदाणा जातीचे फळ अंडाकृती किंवा हृदयाच्या आकाराचे असते. बिहारमधील बहुतांश शेतकरी लिचीच्या लागवडीवर अवलंबून आहेत.

१. शाही लिची

बिहारची शाही लिची ही देशातील सर्वात लोकप्रिय लिचींपैकी एक आहे, त्याची लागवड प्रामुख्याने मुझफ्फरपूरमध्ये केली जाते. देशाच्या इतर भागातही शेतकरी या नावाने शेती करतात, पण मुझफ्फरपूर हे शाही लिचीच्या चांगल्या दर्जासाठी ओळखले जाते. या लिचीचा दर्जा लक्षात घेऊन तिला जीआय टॅगही देण्यात आला आहे.

२. चायना लिची

लिचीची चायना जात ही उशिरा पिकणारी जात असून तिचा रंग गडद लाल असतो आणि फळाचा आकारही मध्यम असतो. या जातीच्या लिचीच्या फळामध्ये लगदाचे प्रमाण जास्त असते आणि प्रत्येक झाड सुमारे ८० ते ९० किलो उत्पादन देते. या लिचीचे वैशिष्ट्य म्हणजे याचे फळ पूर्ण पिकल्यानंतरही फुटत नाही.

३. कसबा लिची

कसबा लिची ही बिहारमध्ये पिकणारी मध्य-उशीरा पिकणारी जात आहे. त्याची फळे गडद लाल रंगाची आणि अंडाकृती किंवा गोल असतात. मुझफ्फरपूरची लाँगिया लिची ही जात तडतडण्यास आणि सूर्यप्रकाशास प्रतिरोधक आहे. २५-३० वर्षांपूर्वीपर्यंत शाही आणि चायना लिचीसोबतच बागांमध्ये लोंग्याचेही पीक घेतले जात होते, परंतु आता ते नाहीसे झाले आहे.

४. बेदाणा लिची

या जातीच्या लिचीचा आकार अंडाकृती किंवा हृदयासारखा असतो, पिकल्यानंतर त्याचा रंग हलका हिरवा तसेच लाल होतो. बेदाणा लिचीचा आकार मध्यम असतो, एका फळाचे वजन १५ ते १८ ग्रॅम असते. या लिचीचा गोड चव आणि रसाळपणासाठी बिहारमधील लोकप्रिय लिची जातींमध्ये समावेश केला जातो.

५. पूर्व लिची

बिहारच्या पूर्व भागात लिचीच्या या जातीचे पीक घेतले जाते. पूर्वेकडील लिची फळाचा आकार मध्यम व मोठा असतो. या जातीची लिची पिकण्याची वेळ मे अखेरीस किंवा जूनचा पहिला आठवडा मानली जाते. बिहारच्या या पूर्वेकडील लिचीचा रंग गुलाबी आहे. शेतकऱ्यांना एका झाडापासून सुमारे ९० ते १०० किलो उत्पादन मिळू शकते.