भुरीरोगाच्या अनेक प्रजाती आहेत विशिष्ट प्रजात विशिष्ट अशाच्या पिकावरच येते(उदा. एरीसिफे एसपीपी., स्फेरोथेका एसपीपी.) 

 

 ओळख:-

पावडर बुरशी सर्वप्रथम पांढर्‍या, पावडर डागांच्या रूपात दिसून येते जी पानेच्या दोन्ही पृष्ठांवर, कोंबांवर आणि काहीवेळा फुले व फळांवर बनू शकते. हे डाग हळूहळू पाने आणि देठांच्या मोठ्या भागात पसरतात. एक अपवाद पावडरी बुरशींपैकी एक आहे जो कांदे, मिरची आणि टोमॅटोवर परिणाम करतो: यामुळे पानांवर पिवळ्या रंगाचे ठिपके उमटतात परं पावडर वाढतात.

भुरी बुरशीची लागण होणारी पाने हळूहळू पूर्णपणे पिवळी पडतात, मरतात आणि गळून पडतात, काही वनस्पतींवर भुरी बुरशीमुळे पाने मुरगळतात किंवा विकृत होऊ शकतात. बुरशीची वाढ सामान्यत: भाजीपाला फळांवर होत नाही, पण वाटाणा शेंगाला तपकिरी डाग येऊ शकतात. तीव्र संक्रमित वनस्पतींचे उत्पादन कमी होऊ शकते, उत्पादनाच्या वेळा कमी होतील आणि फळाला कमी चव येते.

 

 प्रसार:-बहुतेक भुरी बुरशी प्रभावित झाडाच्या पानांवर पांढरा मायसेलियम (कायिक अवस्था) चे पातळ थर म्हणून वाढतात. त्यावर तयार होणारे बीजाणू रोग पसरण्याचे मुख्य माध्यम आहेत, जे पून्हा रोग वाढीस घालतात.वनस्पतीच्या पृष्ठभागावर दिसतात.

बुरशीचे बीजाणू वार्‍याद्वारे नवीन झाडांकडे संक्रमित होत जातात.बीजाणू पानांवर उगवण्या साठी आर्द्रतेची आवश्यकता असते, सर्व भुरी प्रजातींचे बीजाणू पाण्याविनासुद्धा अंकुरित होऊ शकतात आणि संक्रमित होऊ शकतात.  

 

 एकात्मिक व्यवस्थापन:- नियंत्रणाची उत्तम पद्धत म्हणजे प्रतिबंध.

पारंपरिक पद्धती:-उपलब्ध असल्यास प्रतिरोधक भाजीपाला वाणांची लागवड करणे किंवा अतिसंवेदनशील वाणांना टाळणे, संपूर्ण उन्हात लागवड करणे आणि चांगल्या पारंपरिक पद्धतींचे पालन केल्यास बर्‍याचदा पावडर बुरशी नियंत्रित होते.

कमी प्रादुर्भाव असताना रोगग्रस्त झाडे, पाने,फुले, शेताबाहेर नष्ट करावीत.

जास्तीत जास्त मोकळ्या व प्रकाशमान भागात भागात रोपे तयार करा,आणि जास्त प्रमाणात खत टाळा. एक चांगला पर्याय म्हणजे धीमे-रिलीझ खत वापरणे जसे युरिया ब्रिकेड. पॉवर पंपाने जोरात पाणी शिंपडण्यामुळे भुरी बुरशी कमी होण्यास मदत होऊ शकते कारण रोपवाटिकेमुळे झाडे धुऊन जातात. तथापि, ओव्हरहेड स्प्रिंकलरची भाजीपाला नियंत्रणाची पद्धत म्हणून शिफारस केली जात नाही कारण त्यांचा वापर इतर कीटकांच्या समस्येस कारणीभूत ठरू शकतो.

बुरशीनाशक प्रयोग:-काही परिस्थितींमध्ये, विशेषत: संवेदनाक्षम वेलवर्गीय फळभाज्यांत उत्पादनामध्ये, बुरशीनाशकांची आवश्यकता असू शकते. बुरशीनाशक संरक्षक, निर्मूलन करणारे किंवा दोन्ही म्हणून कार्य करतात. 

जेव्हा रोगाचा प्रादुर्भाव आर्थिक नुकसान पातळी पुढे जातोय अस वाटल्यास रासायनिक बुरशीनाशके मॅन्कोझेब,कार्बेन्डाझिम वापरली जावीत.

संरक्षक बुरशीनाशक नवीन संक्रमण होण्यापासून प्रतिबंधित करते,तसेच निर्मूलक विद्यमान संसर्गास मारू शकतो. रोग होण्यापूर्वी अति संवेदनशील रोपांना संरक्षणात्मक बुरशीनाशके वापरा.

अनेक कमीतकमी विषारी बुरशीनाशके उपलब्ध आहेत, ज्यात बागायती तेले, कडुलिंबाचे तेल, जोजोबा तेल, सल्फर आणि जैविक बुरशीनाशक यांचा समावेश आहे. तेलांचा अपवाद वगळता हे साहित्य प्रामुख्याने प्रतिबंधात्मक आहेत. तेल निर्मूलन पदार्थ म्हणून उत्कृष्ट कार्य करते परंतु त्यामध्ये काही संरक्षणात्मक क्रियाकलाप देखील असतात.

सल्फर:-गंधक उत्पादनांचा वापर शतकानुशतके पावडर बुरशी व्यवस्थापित करण्यासाठी केला जातो परंतु रोगाची लक्षणे दिसण्यापूर्वीच लागू केली जातात.

 बागांमध्ये भुरी बुरशी नियंत्रणासाठी वापरल्या जाणार्‍या सर्वोत्कृष्ट गंधक उत्पादनांमध्ये वेटेबल सल्फर आहेत जे डिशवॉशिंग डिटर्जंट (उदा. सेफर गार्डन फंगलसाइड) सारख्या सर्फॅक्टंट्ससह खास तयार केले जातात. 

तथापि, गंधक काही स्क्वॅश आणि खरबूज वाणांना हानिकारक ठरू शकते. कोणत्याही झाडाला इजा होऊ नये म्हणून हवेचा तापमान जवळपास किंवा 35 डिग्री सेल्सिअसपेक्षा जास्त असेल तर सल्फर लावू नका गंधकयुक्त धूळ यासारख्या इतर सल्फर उत्पादनांचा वापर करणे.

लेखक - विष्णू मोरे, बुलढाणा,सचिन इंगोले, यवतमाळ,संदीप पाटील,जळगाव,महेश कदम,हातकणंगले प्रशांत पवार,तासगाव

संकलन - IPM SCHOOL