Maize Cultivation : देशात रब्बी पिकांचा हंगाम संपला आहे. शेतकऱ्यांनी आता खरीप हंगामाची तयारी सुरू केली आहे. खरीप हंगामात अनेक पिके घेतली जात असली तरी. परंतु, देशाच्या बहुतांश भागात भात किंवा मक्याची लागवड केली जाते. मात्र, शेतकरी अनेकदा संभ्रमात पडतात की मका पिकवायचा की भात? जर आपण भाताबद्दल बोललो तर ते खरीप हंगामातील मुख्य पीक आहे. देशात धानाची लागवड मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. मात्र धानापेक्षा मका शेती ही शेतकऱ्यांना जास्त फायदेशीर आहे. धानाच्या तुलनेत मका लागवडीत शेतकऱ्यांना दुप्पट नफा मिळू शकतो.

देशात वर्षभर मक्याची लागवड केली जाते. पाणी उपलब्ध असताना विविध भागातील शेतकरी वर्षभर शेती करतात. परंतु हे प्रामुख्याने खरीप पीक मानले जाते. खरीप हंगामात याची लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते. विशेषतः ज्या राज्यांमध्ये शेतकरी पावसावर आधारित सिंचनावर अवलंबून आहेत. त्या राज्यांमध्ये शेतकरी पावसाळ्यात वरच्या जमिनीवर मका पिकवतात आणि त्याच्या लागवडीतून चांगले उत्पादन मिळते. मक्याचा भावही चांगला असेल तर त्याची विक्री करून शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळतो. विशेषत: मक्यावर प्रक्रिया केल्यानंतर त्यापासून अनेक उत्पादने तयार केली जातात. त्यामुळे त्याला बाजारपेठेत मोठी मागणी आहे.

खरिपातच जास्त मका का घेतला जातो. त्यामागील कारण काय आणि त्यातून शेतकऱ्यांना काय फायदा होतो? हे जाणून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. खरेतर खरीप हंगामात मका लागवड केल्याने हवामान बदलाच्या पार्श्वभूमीवर पीक चक्र सुधारण्यास मदत होते आणि शेतकऱ्यांना अधिक नफाही मिळतो. कमी पावसातही तयार होणारे आणि चांगले उत्पादन देणारे हे पीक आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांना याचा लाभ मिळतो. भातशेतीत उत्पादन थोडे कमी झाले तर भार पडतो. भातशेतीपेक्षा मक्याच्या शेतीतून जास्त उत्पन्न मिळते.

मका शेतीत नफा

मक्याची लागवड करून शेतकरी हेक्टरी ६८ हजार रुपयांपर्यंत निव्वळ उत्पन्न मिळवू शकतात. तर भातशेती करून शेतकऱ्यांना केवळ 35 हजार रुपये प्रति हेक्टर निव्वळ नफा मिळू शकतो. त्यामुळे या बातमीत आम्ही तुम्हाला खरीप हंगामात मका पिकवणे अधिक फायदेशीर का आहे हे सांगणार आहोत. अधिकाधिक शेतकरी शेती करून चांगला नफा मिळवू शकतात आणि त्यांचे उत्पन्न वाढवू शकतात.

खरिपातील मका लागवडीचे फायदे

पाण्याची कमी गरज : मका पिकाला खूप कमी पाणी लागते. एकीकडे मका पिकवण्यासाठी ६२७-६२८ मिमी/हेक्टर पाणी लागते, तर भात पिकवण्यासाठी सरासरी १०००-१२०० मिमी/हेक्टर पाण्याची गरज असते.

कमी कालावधी: मक्याचे वाढीचे चक्र भातापेक्षा कमी असते. यामुळे शेतकऱ्यांना त्यांची पिके लवकर कापणी आणि विकण्याची सोय होते.

उच्च उत्पादन क्षमता: खरीप मक्याचे सरासरी उत्पादन ५०-५५ क्विंटल/हेक्टर आहे. तर भाताचे सरासरी उत्पादन ३५-४० क्विंटल/हेक्टर आहे.

कीड व रोगाचा दाब कमी: भातापेक्षा मक्यावर किडीचा प्रादुर्भाव कमी असतो आणि कीड व्यवस्थापनाचा खर्चही कमी असतो.

बाजारातील उच्च मागणी आणि किमती: खरीप मका सामान्यतः रब्बी मक्यापूर्वी काढला जातो आणि पुरवठा तुलनेने कमी असताना बाजारात उपलब्ध होतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांना चांगला भाव मिळतो.

पीक रोटेशनचे फायदे: खरीप मका हे गहू किंवा कडधान्ये यांसारख्या इतर पिकांसोबत आवर्तनाने पीक घेता येते, जमिनीची सुपीकता सुधारते आणि कीड आणि रोगांचा संचय कमी होतो.

विविधीकरणाची संधी: खरीप मका पीक विविधीकरणाची संधी देते, ज्यामुळे एकच पीक (उदा. भात) वाढण्याशी संबंधित जोखीम कमी होते.