पपईमध्ये व्हिटॅमिन सी भरपुर असते आणि पपई खूपच रुचकर फळ आहे, हे उष्णकटिबंधीय फळ आहे आणि त्यात अत्यंत मौल्यवान औषधी घटक आहेत. हे मूळतः कोस्टा रिका आणि दक्षिण मेक्सिकोमध्ये आढळते.

आता जगातील बर्‍याच देशांमध्ये याची मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते. जास्त उत्पादन देणारी, पिकाची लागवड सुलभ असल्याने आता भारतातील लोकांनी मोठ्या प्रमाणात पपईची लागवड करण्यास सुरवात केली आहे.

हे फळ आपल्या स्वास्थ्यवर्धक गुणामुळे आपल्या दैनंदिन आहाराचा एक भाग बनला आहे.पपई जीवनसत्त्वे "ए" आणि "सी" चा चांगला स्रोत आहे, तसेच हे पपाइन नावाच्या सजीवांच्या शरीरात निर्मार्ण होणारे द्रव्य समृद्ध आहे जे शरीराची जास्तीची चरबी काढून टाकण्यास मदत करते.पपईची लागवड प्रामुख्याने फळांसाठी केली जाते. इंग्रजीत पपईला papaya म्हणतात.

 

पपइच्या शेतीसाठी उपयुक्त हवामान

उष्णकटिबंधीय पीक असल्याने पपईच्या पिकांना जास्त प्रमाणात आर्द्रता आणि तापमान आवश्यक असते. हे थंडीत खुप संवेदनशील पीक मानले जाते. आणि मुसळधार पावसामुळे नुकसान होऊ शकते, हे उपोष्णकटिबंधीय भागात देखील वाढू शकते.पपई पिकण्यासाठी गरम आणि कोरडे हवामान आवश्यक आहे, पपईच्या लागवडीसाठी समुद्रसपाटीपासून 600 मीटर उंचीची जमीन योग्य आहे. पपई वनस्पती जोरदार वारा सहन करू शकत नाही. हरितगृहतही पपईची लागवड करता येते.

उन्हाळ्यात पपईची लागवड करावी

तापमान सुमारे 40 डिग्री सेल्सियस असावे.

पपईसाठी उपयुक्त जमीन

पपईचे पीक प्रत्येक प्रकारच्या जमिनीत येऊ शकते. पण पपई लागवडीसाठी वाळूयुक्त चिकनमाती उत्तम असते.पपई गाळाच्या मातीत पण चांगल्यारीतीने विकसित होते.पपईची शेती ही खोल जमिनीत जिथे पाणी साचते व पाणी बाहेर काढण्यासाठी पर्याप्त व्यवस्था नसते अशा जमिनीवर होऊ नाही शकत. पपईच्या लागवडीसाठी सुपीक माती असलेली आणि चांगली निचरा होणारी जमीन पसंत केली जाते.

मातीचे पीएच मूल्य 5.5 ते 7.5 च्या दरम्यान असले पाहिजे, हे पपईच्या लागवडीसाठी चांगले मानले जाते.

 

पपई लागवडीचा हंगाम बरं नेमका कोणता?

मान्सून, शरद आणि वसंत ऋतू मध्ये म्हणजेच जून-जुलै, सप्टेंबर ते नोव्हेंबर आणि फेब्रुवारी-मार्च या कालावधीत पपईची लागवड केली जाते. हिवाळ्यात पपईची लागवड केली जातं नाही कारण थंडीमुळे पिकाचे नुकसान होऊ शकते. पपईची लागवड करताना काही गोष्टी लक्षात घेतल्या पाहिजेत की पाऊस, थंडी आणि उष्णता या ठिकाणी रोपे लावू नयेत, या तिन्ही गोष्टी झाडांना नुकसान करतात.

पपईचे पाणी व्यवस्थापन

पपईसाठी पाण्याची गरज प्रकाश, तापमान, पाऊस, वारा, माती प्रकार इत्यादी पर्यावरणीय घटकांवर अवलंबून असते. पपईला लागणारे पाण्याचे प्रमाण हे झाडाच्या वयानुसार देखील बदलते, नवीन पपईच्या झाडास जुन्या झाडांपेक्षा जास्त ओलावा आवश्यक असतो. हे कारण जुन्या झाडामध्ये नव्या झाडांपेक्षा वाढ कमी होते. म्हणून, लागवड केल्यावर आठवड्यातून एकदा किंवा दोनदा झाडांना पाणी द्यावे लागते ; परंतु फळ देणाऱ्या झाडांना 15 दिवसांत एकदाच पाणी द्यावे.

पपईच्या झाडांसाठी पिकात पाणी साचलेले चांगला नाही, म्हणून जास्त पाणी दिल्याने देखील पपईचे उत्पादन कमी होते. हिवाळ्याच्या काळात, पपईला 10-12 दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे, उन्हाळ्यात पाऊस सुरू होईपर्यंत आठवड्यातून एकदा झाडांना पाणी दिले पाहिजे.

पपईच्या जाती

भारतात पपईच्या लागवडीसाठी विविध जाती विकसित केलेल्या आहेत.

 2 व्यापक श्रेणींमध्ये यां जातींना विभागले गेले आहेत :

डायऑसिअस - स्वतंत्र नर आणि मादी झाडांचे उत्पादन

गायनोडिओसियस - उत्पादक मादी आणि हर्माफ्रोडाइट

पपईच्या काही महत्वपूर्ण जाती

 

1.पूसा delicious : पुसा चवदार:

मुख्यतः झारखंड, ओरिसा, कर्नाटक आणि केरळ येथे लागवड केली जाते.

मध्यम आकाराचे रोपे आहेत.

80 सें.मी. उंचीवर लागवडीच्या 253 दिवसांच्या आत फळ द्यायला सुरवात होते

245 दिवसात फळ लागणे सुरू होते

गायनोडिओसियस - जातं

फळ नारंगी रंगाचे असते.

स्वतःची शेल्फ लाइफ जास्त असल्याने हे दूरवरच्या पल्ल्याच्या वाहतुकीसाठी योग्य आहे.

एका फळांचे वजन 1-1.5 किलो आहे.

प्रति झाडाचे एकूण उत्पादन 38 किलो आहे.

Pusa Nanha, arka surya,sunrise solo,arka prabhat, co1,co2,co3 इत्यादी जाती आहेत.

पपईची लागवडीची पद्धत

प्लास्टिक च्या पिशवीत पपईचे बीचे रोपण:

15 सेमी X 20 सेमीच्या 200 गेजच्या पिशव्या घ्या आणि त्यांना तळाला छिद्र करा जेणेकरुन पाण्याचा चांगला निचरा होईल. नंतर वाळू, शेण आणि माती यांचे मिश्रण बनवून ते पिशवीत भरा, आता प्रत्येक पिशवीत 2-3 बिया घाला. शेतात योग्य उंचीवर लागवड करावी. लागवड करताना पिशवीचे तळ फाडून टाका म्हणजे झाडे काढून टाकणे सोपे होईल.