मसाला पिकांमध्ये मिरचीचे स्वतःचे महत्त्वाचे स्थान आहे. शेतकऱ्यांसाठी हे नगदी पीक मानले जाते. बाजारातील मागणी पाहता, मिरची शेती हा कोणत्याही प्रकारे तोट्याचा सौदा नाही. बाराही महिने बाजारात मिरचीची मागणी कायम असते. भारतात हिरवी आणि लाल दोन्ही मिरची वापरली जाते. मसाल्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या मिरचीमध्ये तिखटपणा असणे आवश्यक असतो. मिरचीच्या लागवडीतून अधिक नफा मिळविण्यासाठी मिरचीचे अधिक उत्पादन देणाऱ्या वाणांची निवड करणे आवश्यक आहे.

मिरचीचे वाण/ Chili Varieties

यासाठी परिसरातील हवामान व जमिनीनुसार संकरित व मुक्त परागीभवन झालेल्या वाणांची निवड करून शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळू शकतो. मिरचीच्या त्या वाणांची / सुधारित मिरचीच्या वाणांची माहिती आपण घेणार ​​आहोत जे जास्त उत्पादन देणारे रोगप्रतिरोधक वाण म्हणून ओळखले जातात.

1. अर्का मेघना

हे IHR 3905 (CGMS) चा F1 संकरित आणि IHR 3310 चा संकरित आहे. सुरुवातीच्या जातीची फळे गडद हिरवी आणि परिपक्वतेच्या वेळी गडद लाल रंगाची असतात. विषाणू आणि शोषक कीटकांसाठी सहनशील आहेत. (भाजीपाला पिके) 2005 मध्ये राष्ट्रीय प्रकाशनासाठी शिफारस करण्यात आली आणि 23 व्या बैठकीत 2006 मध्ये अधिसूचित करण्यात आली.

अर्का मेघनाची वैशिष्ट्ये आणि फायदे

अर्का मेघना जाती/प्रजातीतील मिरचीची झाडे उंच, जोमदार आणि गडद रंगाची असतात. मिरचीची लांबी 10 सेमी असते आणि रंग गडद हिरवा असतो. मिरचीच्या परिपक्वतेचा कालावधी 150 ते 160 दिवस आहे. ही जात हिरवी आणि लाल मिरचीसाठी योग्य आहे. ही प्रजाती पावडर बुरशी आणि विषाणूंशी लढण्यास सक्षम असते. अर्का मेघना हे उच्च उत्पन्न देणारे संकरित बियाणे असून चांगले उत्पादन क्षमता आहे. या जातीपासून 30-35 टन हिरवी मिरची आणि 5-6 टन सुक्या लाल मिरचीचे प्रति हेक्टरी उत्पादन मिळू शकते.

 

2. अर्का श्वेता

हे IHR 3903 (cGMS वंश) आणि IHR 3315 मधील क्रॉसचे F1 संकर आहे. मिरच्या चमकदार, फिकट हिरव्या रंगाच्या आणि परिपक्व झाल्यानंतर लाल रंगाच्या होत असतात. कीटकांसशी लढण्यास सक्षम आहे. 

अर्का श्वेताची वैशिष्ट्ये आणि फायदे

अर्का श्वेता ही उच्च उत्पन्न देणारी संकरित जात आहे. मिरचीच्या या जातीची लांबी सुमारे 13 सें.मी. आणि जाडी 1.2 ते 1.5 सेमी पर्यंत होत असते. ही जात किटाणूशी लढण्यास सक्षम आहे. या जातीपासून 28-30 टन हिरव्या मिरची आणि 4-5 टन लाल मिरचीचे प्रति हेक्‍टरी उत्पादन मिळू शकते.

3. काशी सुर्ख

काशी सुर्ख आणि पुसा ज्वालापासून प्राप्त झालेल्या इनब्रीडमधील क्रॉसचा F1 संकर.  मिरची झाड साधरण 1-1.2 मीटर उंच वाढत असते. मिरचीचा रंग हलका हिरवा असतो तर मिरचीची लांबी 11-12 सेमी, हिरवी मिरची आणि लाल मिरचीच्या उत्पादनासाठी खूप उपयुक्त वाण आहे.

काशी सुर्ख मिरचीचे फायदे आणि वैशिष्ट्ये

या वाणाचे झाडे साधरण 70 से 100 से.मी. जाड आणि सरळ उंच वाढत असतात. तर मिरच्य या 10 ,ौसे 12 से.मी. लांबीच्या असतात. रंग हलका हिरवा आणि 1.5 से 1.8 से.मी. जाड असतात. या वाणाची पहिली तोडणी रोपे लावल्यानंतर साधरण 50 से 55 दिवसानंतर होत असते. हे वाण हिरव्या आणि लाल मिरचीसाठी उत्कृष्ट आहे. या वाणाचे उत्पन्न साधरण 20 ते 25 टन हिरवी मिरची आणि लाल मिरचीचे उत्पादन 3 ते 4 प्रति हेक्टर उत्पादन होत असते.

हेही वाचा : मिरचीवरिल तणनाशके आणि त्याचा वापर

4. काशी अर्ली

हे F1 संकर IIVR वाराणसी येथे PBC-473 x KA-w ओलांडून विकसित केले गेले आहे. या वाणाची झाडे ही 100 ते 110 सेमी उंच वाढत असतात.   मिरच्या लांब (8-9 x 1.0-1.2 सें.मी.), आकर्षक, गडद हिरव्या आणि परिपक्व झाल्यानंतर या मिरच्या चमकदार लाल होत असतात. 

काशी अर्लीचे वैशिष्ट्ये आणि फायदे 

या प्रजातीच्या मिरचीची झाडे 60 ते 75 सें.मी. उंच वाढत असतात.  मिरच्या 7 ते 8 सेमी लांब असतात आणि 1 सेमी जाड असतात. पहिली कापणी लागवडीनंतर अवघ्या 45 दिवसांत होत असते, जी सामान्य संकरित वाणांपेक्षा सुमारे 10 दिवस आधी होत असते. ही विविधता/विविधता लवकर परिपक्व होते. त्यामुळे हिरवी मिरचीचे उत्पादन हेक्टरी 300 ते 350 क्विंटलपर्यंत होऊ शकते.

5. पूसा सदाबहार वाण

ही जात भारतीय कृषी संशोधन संस्थेने विकसित केली आहे. या पुसा सदाहरित जातीच्या तयारीसाठी फक्त ६० ते ७० दिवस लागतात. मिरचीची ही जात एका हेक्टरमध्ये ४० क्विंटल उत्पादन देते, जी मिरचीच्या इतर कोणत्याही जातीपेक्षा जास्त आहे. पुसापासून विकसित मिरचीची सदाहरित प्रजातीचे उत्पादन अनेक राज्यात घेतले जाते.

पूसा सदाबहार वाणाचे वैशिष्ट्ये आणि फायदे

पुसा सदाहरित मिरचीची जात 6 ते 8 सें.मी. उंच वाढत असतात. मिरचीची ही जात पाने कुजणे, विषाणू, फळ कुजणे, थ्रिप्स आणि माइट्स यासाठी  प्रतिरोधक आहे. मिरच्या झाडांची लागवड केल्यानंतर 60 दिवसानंतर मिरची तोडणी होत असते. पुसा सदाहरित जातीपासून हिरव्या मिरचीचे उत्पादन हेक्टरी ८ ते १० टन होत असते.