सेंद्रिय शेती

 सेंद्रिय शेती म्हणजे शेतीत रासायनिक खते आणि कीटकनाशके वापरण्याऐवजी सेंद्रिय खत किंवा नैसर्गिक खतचा वापर करणे.

 ही शेतीची पारंपारिक पध्दत आहे, ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता सुधारते आणि पर्यावरणाचे प्रदूषण कमी होते. सेंद्रिय शेतीचा अवलंब करून शाश्वत शेती, जैवविविधता संवर्धन इत्यादीचे ध्येय साध्य करता येते.  सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण देणे महत्वाचे आहे.  दुष्काळ, कर्जबाजारीपणा आणि मातीची घटनारी उत्पादकता या दुष्परिणामांचा नाश करण्यासाठी सेंद्रिय शेती हा एक उपयुक्त पर्याय असू शकतो.

परंतु सेंद्रिय शेतीबद्दल सार्वजनिक संभ्रम आहे.  सेंद्रिय शेतीच्या संदर्भात आपली कल्पना केवळ काही किरकोळ दुकानात उपलब्ध असलेल्या महागड्या आणि तथाकथित विना-रासायनिक उत्पादित अन्न उत्पादनापुरती मर्यादित आहे.

 सेंद्रिय शेतीचे फायदे

• सेंद्रिय शेती शेतकऱ्यांच्या दृष्टीकोनातून नफा देणारी आहे.
• सेंद्रिय शेतीमुळे जमिनीची सुपीकता वाढते.
• पाण्याचा वापर कमी होतो परिणामी पाण्याची पातळी वाढते.
• रासायनिक खतांवरील अवलंबित्व कमी केल्याने खर्च कमी होतो.
• पिकांच्या उत्पादनात वाढ होते.
• मातीच्या दृष्टिकोनातून फायदे.
• सेंद्रिय खताचा वापर केल्यास जमिनीची गुणवत्ता सुधारते.
• जमिनीची पाणी साठवण्याची क्षमता वाढते.
• जमीनीतून पाण्याचे बाष्पीभवन कमी प्रमाणात होते.
• पर्यावरणीय दृष्टीकोनातून फायदे.
• भूजल पातळी वाढते.

 माती, अन्न व जमिनीचे तसेच पाण्याचे प्रदूषण कमी होते.

• कचऱ्याचा उपयोग खतासाठी होतो त्यामुळे रोग कमी होतात.
• पिकांला लागणारा खर्च कमी होतो आणि उत्पन्नात वाढ.
• आंतरराष्ट्रीय बाजारातील स्पर्धेत सेंद्रिय उत्पादनांची गुणवत्ता चांगली राहते.
• सेंद्रिय शेती पद्धतीचा अवलंब केल्याने शेतीमध्ये कीटकनाशकांचा वापर कमी होईल, परिणामी खर्च कमी उत्पादनात वाढ.

 शेतीमध्ये सेंद्रिय पद्धतींचा अवलंब केल्याने शेतकर्‍यांचे उत्पन्न आणि नफा यावर सकारात्मक परिणाम होतो.  ज्या शेतकर्‍यांनी सेंद्रिय शेतीचा अवलंब केला आहे त्यांच्या शेती उत्पादनात मोठ्या प्रमाणात वाढ झाली आहे.  यासह शेतजमिनीची सुपीकता व उत्पादकताही वाढत आहे.  भारतातील सेंद्रिय शेतीचे यश हे प्रशिक्षनावर अवलंबून आहे. 

गतीमान गतीने रासायनिक खतांचा वापर कमी करुन शेतकऱ्यांना पारंपारिक शेती पद्धतींचा अवलंब करावा लागेल.  शेतकर्‍यांना सुपीक माती तयार करणे, कीटक व्यवस्थापन, आंतर-पीक आणि कंपोस्ट आणि कंपोस्ट मॅन्युफॅक्चरिंग यासारख्या बाबींवर प्रशिक्षण देणे आवश्यक आहे.  पर्यावरणीय फायद्यांबरोबरच स्वच्छ, निरोगी, विना-रासायनिक उत्पादन व प्रॉडक्ट शेतकरी आणि ग्राहकांना फायदेशीर आहे.  भारतीय कृषी क्षेत्राच्या विकासासाठी सेंद्रिय शेती करणे खूप महत्वाचे आहे.