बोरॉन खते - बोरॅक्समध्ये १०.५ टक्के, बोरिक ॲसिडमध्ये १७.५ टक्के, तर सोल्युबरमध्ये १९ टक्के बोरॉन असते.
फवारणी - ५० ग्रॅम बोरिक ॲसिड पावडर प्रति १०० लिटर पाण्यातून पानावर फवारणी करावी.
२) लोह-
वनस्पतीत लोह हे अन्नद्रव्य १०० ते ५०० मिलिग्रॅम प्रति किलोग्रॅम या प्रमाणात योग्य मानले जाते. लोहाचा पुरवठा केल्यास झाडांमध्ये प्रोटिन संश्लेषणाचे कार्य वाढते, तसेच ऑक्सिजनचे वहन होते, हरितद्रव्य तयार होतात.
कमतरतेची लक्षणे -
- झाडांच्या वरची पाने पिवळी पडतात.- फळझाडांच्या पाने व शिरांमध्ये पिवळेपणा येतो. विशेषतः शेंड्याकडील पानांच्या शिरामधील भाग पिवळा होतो, झाडांची वाढ खुंटते.
लोहयुक्त खते - फेरस सल्फेटमध्ये १९ टक्के, तर आयर्न ईडीटीएमध्ये १२ टक्के लोह असते. पूर्ततेसाठी - हिराकसची अथवा फेरस अमोनियम सल्फेट अर्धा ग्रॅम प्रति लिटर प्रमाणे फवारणी करावी.
३) तांबे-
पिकांमध्ये तांब्याचे प्रमाण ५ ते ३० मिलिग्रॅम प्रतिकिलोग्रॅम एवढे असणे योग्य असते. तांब्यामुळे ‘अ’ जीवनसत्त्व निर्माण करण्यास मदत होते.
कमतरतेची लक्षणे -
- भाजीपाला पिकांमध्ये व कांदा या पिकांमध्ये तांब्याची कमतरता असल्यास करपा हा रोग होतो.
- मादी वर्गातील झाडे वरपासून खालपर्यंत सुकत येतात. पानांची टोके पांढरी होतात व गळून पडतात. सर्वसाधारणपणे पिकात नत्र कमतरतेप्रमाणे याची लक्षणे असतात.
- लिंबू प्रजातीमध्ये फळांमध्ये डिंक जमा होतो आणि पाने कुरूप होतात, झाडांच्या शेंड्यांची वाढ खुंटते, झाडांना डायबॅक नावाचा रोग होतो, खोडाची वाढ कमी होते, पाने लगेच गळतात.
ताम्रयुक्त खते - कॉपर सल्फेटमध्ये २४ टक्के, तर कॉपर ईडीटीएमध्ये ९ ते १३ टक्के कॉपर असते. याकरिता मातीपरीक्षणानुसार जमिनीतून कॉपर सल्फेट द्यावे किंवा मोरचूद ४ ग्रॅम प्रति लिटर पाणी या प्रमाणे झाडांवर मोरचूदची फवारणी करावी.
४) जस्त-
सर्वसाधारण पिकांमध्ये तांब्याचे प्रमाण २७ ते १५० मिलिग्रॅम प्रति किलोग्रॅम एवढे असणे योग्य असते. जस्तामुळे झाडांना प्रथिने निर्मितीस चालना मिळते व संजीवके तयार होतात.
कमतरतेची लक्षणे -
- फळझाडांना पाने कमी लागतात व झाडांची वाढ खुंटते.
- गहू या पिकात पानांवर कथिया रंगाचे डाग पडतात.
- मका या पिकामध्ये पानाचा अर्धा भाग पांढरा होतो. कणसांमध्ये दाणे भरत नाहीत.
- जस्ताची कमतरता विशेषतः धान्य पिकांमध्ये (मका, ज्वारी, सोयाबीन) व भाजीपाल्यामध्ये टोमॅटोत अधिक असते. पाने लहान होऊन शिरामधील भाग पिवळा होतो. पाने ठिकठिकाणी वाळलेली दिसतात.
जस्तयुक्त खते -
झिंक सल्फेट मध्ये जस्त २१ टक्के, झिंक ऑक्साइडमध्ये ५५ ते ७० टक्के व झिंक ईडीटीएमध्ये १२ टक्के एवढे असते. माती परीक्षणानुसार हेक्टरी १० ते २० किलो झिंक सल्फेट जमिनीतून देणे किंवा अर्धा ते १ किलो झिंक सल्फेट प्रति १०० लिटर पाण्यातून पिकावर फवारावे.
Published on: 19 April 2022, 01:48 IST