शेतकऱ्यांच्या भाषेत, काळ सोनं म्हणजेच कंपोस्ट खत कचरा व्यवस्थापनाचा एक उत्तम मार्ग आहे, तसेच मातीची गुणवत्ता सुधारण्याचा हा एक उपाय देखील आहे. आपण ते घरी बसून बनवू शकता आणि यासाठी आपल्याला कोणतेही अतिरिक्त पैसे खर्च करण्याची आवश्यकता नाही.

अलीकडे शेतकऱ्यांची सर्वात मोठी डोकेदुखी म्हणजे शेतीच्या खर्चात झालेली वाढ ही आहे. यावर कृषी शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की जर काही घरगुती पर्याय आपण शेतीमध्ये केले तर शेतीचा खर्च कमी होऊ शकतो. जसे सेंद्रिय खत शेतकरी त्यांच्या शेतात आणि अगदी सोप्या पद्धतींनी सेंद्रिय खत तयार करू शकतात. यात खर्चही खूप कमी आहे. या खताच्या वापरामुळे शेतांची सुपीकता वाढते. शेतकरी शेतात पेंढा, गवत, पाने इत्यादी जाळतात, ते गोळा करून कंपोस्ट, वर्मी कंपोस्ट बनवता येऊ शकते. आज आम्ही तुम्हाला यासंबंधित संपूर्ण माहिती देतोय.

 

नेमकं कंपोस्ट खत म्हणजे काय?

कंपोस्ट हे कार्बन-नायट्रोजनच्या योग्य प्रमाणात बनवलेले मिश्रण असते. सोप्या भाषेत, अन्न आणि इतर सेंद्रिय कचरा इत्यादींचे विघटन करून तयार केलेल्या खताला कंपोस्ट खत असे म्हणतात. सेंद्रीय क्रियाकलापांमुळे ते तयार केले जात असल्याने, त्याला सेंद्रिय खत असेही म्हणतात.

कंपोस्टींग ही सेंद्रिय पदार्थ जसे की पाने आणि उरलेले अन्न एका आवश्यक खतामध्ये रूपांतरित करण्याची नैसर्गिक प्रक्रिया आहे. योग्यरित्या तयार केल्यावर ते माती आणि शेतपीक समृद्ध करू शकते. या प्रक्रियेत जीवाणू, बुरशी, सोबग्स आणि नेमाटोड्स इत्यादी सडणाऱ्या जीवांना आदर्श वातावरण दिले जाते. हे खत शेतीमध्ये वापरले जाते, तसेच घरातील झाडे आणि वनस्पतींसाठी वापरता येते.

 

कंपोस्ट खताचे फायदे-

कचरा व्यवस्थापन-

जेवणातून उरलेला शिळा कचरा आणि बागेतील कचरा यांचे मिश्रण करून कंपोस्ट तयार केले जाते आणि पर्यावरणावरील कचऱ्याचे ओझे कमी होते.

हानिकारक रसायनांपेक्षा चांगला पर्याय

खतामध्ये पिकांसाठी आवश्यक तीन प्राथमिक पोषक घटक : नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम असतात. या व्यतिरिक्त, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, लोह आणि जस्त सारख्या आवश्यक घटक देखील काही प्रमाणात असतात. म्हणून, हानिकारक रसायनांपासून बनवलेल्या खतांची कमी आवश्यकता असते. 

जमिनीची पाणी शोषण्याची क्षमता वाढते, त्यामुळे जमिनीची गुणवत्ता सुधारते, आणि धूप कमी होते, आणि माती मऊ देखील भुसभूशीत मऊ होते.

मृदा आणि जल संवर्धन जर्नल मधल्या संशोधनात असे आढळून आले आहे की, जेव्हा जमिनीतील कार्बनचे प्रमाण एक टक्क्यापर्यंत वाढते, तेव्हा मातीची प्रति एकर 20,000 गॅलन पाणी धारण करण्याची क्षमता वाढते. त्यामुळे शेतकऱ्यांना कमी पाणी वापरावे लागते.

जाणुन घ्या घरासाठी कंपोस्ट कसा बनवायचा बरं -

 पायरी -1: एक भांडे घ्या आणि त्यात छिद्र करा, हे छिद्र हवेच्या हालचालीसाठी आहेत, जेणेकरून कंपोस्ट बनवण्यासाठी आवश्यक सूक्ष्मजीव जिवंत राहू शकतील. आपण इच्छित असल्यास, आपण बाजारातून पूर्व-तयार स्टॅक कंपोस्टर देखील घेऊ शकता.

पायरी -2: स्क्रू ड्रायव्हरच्या सहाय्याने भांडे मध्ये छिद्रे बनवता येतात, छिद्रे लहान ठेवावीत जेणेकरून स्वयंपाकघरातील पाणी त्यामधून बाहेर येऊ नये.

पायरी -3: 10 पेक्षा जास्त छिद्रे बनवू नका, सर्व बाजूने छिद्रे केल्यावर, तळाशी थोडे मोठे 3-4 छिद्र करा, जेणेकरून खाण्याचे पाणी तळापासून बाहेर येऊ शकेल, हे पाणी कलेक्ट करण्यासाठी गोलाकार मातीचे पात्र ठेवू शकता.

पायरी -4: आता तुम्ही त्यात स्वयंपाकघरातील कचरा टाकण्यास सुरुवात करा, हे लक्षात ठेवा की लिंबू सारखे अम्लीय पदार्थ घालू नका, ते प्रक्रियाचा वेग कमी करते आणि मांसाहारी वेस्ट देखील जोडू नका.

तुम्ही दोन्ही प्रकारचे अन्न शिजवलेले आणि न शिजवलेले टाकू शकता, तुम्ही कागदही टाकू शकता, वृत्तपत्राला शाई असते, म्हणून ते घालणे हा एक चांगला पर्याय नाही.

पायरी -5: झाडांचा पाला पाचोळा टाकला पाहिजे, हे कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर राखते. आपण जवळच्या बागेतून कोरडी पाने आणू शकता.

पायरी -6: त्यात काही प्रमाणात दही आणि चिकणमाती घाला. स्पॅटुलासह चांगले मिसळा. जर सडण्याचा वास जास्त असेल तर याचा अर्थ असा की नायट्रोजनचे प्रमाण जास्त, कार्बनचे कमी, कार्बनचे प्रमाण वाढवण्यासाठी आणखी काही पाने घाला.

आता कंपोस्ट बनवण्यासाठी एक ते दीड महिना लागेल. हे वातावरणाचे तापमान आणि आर्द्रता यावर देखील अवलंबून असते. कंपोस्ट तयार करण्यासाठी फक्त मातीची भांडी वापरा, प्लास्टिक वगैरे नाही.